موزه فرهنگ کودکی

فرهنگ کودکی در موزه‌های جهان: موزه متروپولتین

این موزه در سال ۱۸۷۲ میلادی افتتاح گردید. موزهٔ متروپولیتن نیویورک شامل مجموعهٔ بزرگ و نادری از تاریخ اسلام و ایران باستان است.

ازبیش ۲۰ شی ایرانی مرتبط با حوزهٔ کودکی در این موزه وجود دارد که در موزهٔ فرهنگ کودکی نیز قابل بازدید هستند:

پلاک با نقش کودک http://iranak.org/muse/node/7809

پیکرک اسب http://iranak.org/muse/node/7805

جورچین

یک پازل چیستان، معما یا جورچینی است برای آزمودن نبوغ و ابتکار کسی که آن را حل می‌کند. در یک پازل ساده، کسی که سعی در قرار دادن منطقی اجزاء کنار یکدیگر می‌کند، می‌خواهد به راه حل مورد نظر برسد. جورچین‌ها اغلب به عنوان نوعی سرگرمی ساده طرح می‌شوند، با این وجود می‌توانند نتیجه مسئله‌های سخت منطقی و یا ریاضی باشند. در چنین مواردی راه حل درست آنها بستگی زیادی به تحقیقات علم ریاضی دارد.

پیکرک جانوری

پیکرک‌های جانوری که قدمتی دیرینه در فرهنگ و هنر ایران زمین دارند به لحاظ کاربردی همیشه در حوزه باستانشناسی محل منازعه بوده‌اند. عباراتی همچون: " پیکرک ... آیا واقعاً نمایانگر تفکرات آیینی آدمی در این عصر بودند؟ یا اینکه بازیچه‌هایی برای کودکان بیش نبودند؟ " و یا "... گاو در سیستان، مهم‌تر از آن بوده که پیکرک آن تنها اسباب بازی کودکانه‌ای باشد. " نشان از شک باستانشناسان در شناسایی برخی ازپیکرک ها به عنوان یک اسباب بازی و یا نمادی از یک مراسم آیینی دارد. در موزه رشت در بخش پیکرک‌های سفالی متن راهنمایی وجود دارد به شرح زیر:

چرتکه

زمان امپراطوری هخامنشیان (حدود ۵۰۰ پیش از میلاد) ایرانیان نخستین کسانی بودند که از چرتکه استفاده می‌کردند با این حال شواهدی نه چندان واضح نیز استفاده از آن را پیش از ایرانیان گزارش می‌کند.
۴ نمونه چرتکه در موزه فرهنگ کودکی به نمایش درآمده است:

چرتکه تاشو 

عروسک کاغذی 

عروسک‌های کاغذی، عروسک‌های دوبعدی هستند که دارای ظاهری انسانی با تمامی ملزومات مانند لباس و کفش و ... از جنس کاغذ هستند. اس و جی فولر در سال ۱۸۱۰ اولین مبتکر و سازنده این نوع عروسک‌ها در لندن بود. 

چند نمونه از این عروسک‌ها را می‌توانید در موزه مجازی فرهنگ کودکی ببینید: 

عروسک دست‌ساز مقوایی
http://iranak.org/muse/node/732
http://iranak.org/muse/node/736

عروسک چوبی

در قرن هفدهم صنعت عروسک سازی از چوب که هنری متعلق به روستاییان بود تبدیل به هنری با ارزش شد. بیشتر این نوع عروسک ها را با دست از چوب درخت کاج تراشیده و بوسیله میخ دست و پا را به هم متصل می کردند. روی صورت را نقاشی کرده و با لباس های قشنگ تن را می پوشانیدند.در قرن نوزدهم و بیستم عروسک های چوبی ارزش خود را از دست دادند. محل اصلی ساخت عروسک های چوبی در اتریش است که معروفیت و محبوبیت بسیاری تا به امروز دارد. 
بیش از ۲۰ نمونه از عروسک‌های چوبی ایرانی و غیرایرانی را می‌توانید در موزه فرهنگ کودکی ببینید: 

شنگول و منگول 

شنگول و منگول نام دو بزغاله در افسانه عامیانه ای به همین نام است که بار اندرزی تمثیلی دارد. بنیان این گونه افسانه ها بر پایه نتیجه گیری اخلاقی استوار است. شخصیت ها که بیشتر جانورند، رویداد ها را به گونه ای پیش می برند که در پایان به اندرزی آشکار یا پنهان که در حقیقت نتیجه داستان است بیانجامد. قدیمی ترین نسخه چاپ شده ای که از این افسانه در دسترس است متعلق به کتاب نصایح الاطفال مشهور به شنگول که کاتب آن مشهدی تقی باسمه چی بوده و مطبعه آن مشهدی میرزا زرتاب است. این نسخه به صورت چاپ سنگی و بدون تاریخ چاپ شده است.

گنشا

گنشا نام یکی از خدایان هندو است که نامش از زبان سانسکریت گرفته شده است. در افسانه های هندی آمده است که گنشا پسر شیوا(از خدایان هندو) و پارواتی بوده است. پارواتی به گنشا سفارش می کند که تا زمانی که در حمام است کسی را به داخل اتاق راه ندهد. گنشا نیز امر مادر را اطاعت می کند و هیچ کس را به اتاق راه نمی دهد حتی پدر خودش شیوا را. شیوا از این ماجرا خشمگین می شود و در یک آن سرگنشا را از تنش جدا می کند. اما وقتی می فهمد که گنشا پسرخودش بوده پشیمان می شود و سر یک فیل را بر روی بدن پسرش می گذارد. بدین ترتیب اسطوره گنشا شکل می گیرد.

بادبادک

خاستگاه اصلی بادبادک کشور چین است که قدمت آن به سه هزار سال پیش می رسد . چینیان از آن به عنوان سلاحی بر علیه دشمنان استفاده می کردند. بادبادک یکی از قدیمی ترین اسباب بازی هایی است که ساخت آن در بسیار از کشورها از گذشته های دور تا به امروز رواج داشته است. در ایران نیز در مناطق مختلف به شیوه های گوناگون ساخته و بازی می شد. شیوه ساخت بادبادک با اندکی تفاوت در مواد، ابزار ساخت و بزرگی و کوچکی تقریبا یکسان است. 

سازدهنی

سازدهنی یا هارمونیکا جزو سازهای بادی است و در خانوادهٔ سازهای زبانه آزاد قرار می‌گیرد. تولید صوت در این نوع سازها نتیجه ارتعاش یک زبانه از جنس فلز است که تنها یک سر آن به بدنه ساز متصل شده و انتهای دیگرش می‌تواند آزادانه حرکت کند. به ارتعاش درآمدن این زبانه‌ها در اثر عبور جریان هوا موجب تولید صدای ساز می‌شود.

کانال تلگرام موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان