موزه فرهنگ کودکی

فرفره

فرفره، یکی از قدیمی ترین اسباب بازی های باستانی شناخته شده در دنیا است. فرفره ها در بین رومیان، مصریان و یونان باستان مورد استفاده قرار می گرفته است. در مورد تاریخ و یا زادگاه اصلی این اسباب بازی زمان و مکان خاصی را نمی توان مشخص کرد، بدلیل اینکه در اعصار مختلف و در بین اقوام متفاوت کاملا غیر وابسته به یکدیگر کشف و یا ایجاد شده است. قدمت و گوناگونی فرفره ها در شکل و نام در ایران را می توان با نگاهی به لغتنامه دهخدا به خوبی مشاهده کرد.

دُختولوک و مَردولوک

دُختولوک (دُهتولوک) و مَردولوک عروسکهای مرد و زنی هستند که اهالی استان هرمزگان از چوب درخت مهر یا خرما و اضافههای پارچه برای کودکانشان میسازند. این عروسک ها لباس هایی همانند زنان جنوبی بر تن دارند؛ بعضی از این عروسکها خوشه های خرما بر دوش خود میکشند. "دُهتولوک" نام عروسکی متعلق به استان هرمزگان است که با پارچه ساخته می شود. "دُهتو" در زبان محلی به معنی دختر و" لوک "به معنی کوچک است. فرهنگ عروسکها و نمایش های عروسکی آیینی و سنتی ایران پوپک عظیم پور عروسک های دست ساز بومی که بر اساس خاطرات زنان و دختران در منطقه بندرعباس ساخته شده اند.

قارقارک

قارقارک یکی از اسباب بازی های سنتی است همیشه در طبق چوبی اسباب بازی فروش های دوره گرد وجود داشته. این قارقارک با تکه ای از چوب درخت اقاقیا و دم اسب ساخته شده است. بنا به گفته پیرمرد قارقارک فروش اصفهانی، خودش دم اسبها را کیلویی از گیلان می خرد و معتقد است این چوب و دم اسب بهترین کارآیی را برای چرخیدن و تولید صدا ایجاد می کند. تجربه شخصی: علی اکبر صادقی هنرمند نقاش و یکی از پیشگامان تصویرگران کتاب های کودکان می گوید: ...

نَنو

در لغت نامه دهخدا در زیر چند مدخل به معنی ننو اشاره شده است: ننو [ن َ / ن َن ْ ن ُ ] (اِ) ننی .بانوج . دوداة. (یادداشت مؤلف ). قسمی گهواره که از پارچه یا چرم دوزند و از دو طرف آن را با طناب به دودرخت یا دو دیوار متصل کنند. (فرهنگ فارسی معین). ننی [ ن َ / ن َن ْ نی ] (اِ) ننو. بانوج . دوداة. (یادداشت مؤلف ). گهواره ٔ طفل . بانوج (اِ) جای خوابی باشد که بجهت اطفال سازند و از جایی آویزند و طفل را در آن خوابانند و حرکت دهند تا در هوا آید و رود. (از برهان ).و رجوع به ننو. ننی . بانوچ و بازپیچ شود. این کلمه به همین معنی در تداول عامه ٔ گناباد بکار می رود ... بازپیچ (اِ مرکب ) بازنیچ .

تَکَم

طبلک

طبلک استوانه ای کوچک و مقوایی است که بر دو سر آن به جای پوست، کاغذهای محکم و بادامی با چسب کشیده شده است و چوب باریکی- گاه نی حصیر- از سوراخ ایجاد شده در بدنه عبور می کند و بدنه استوانه ای بر سر این چوب قرار می گیرد. در دو طرف بدنه نیز دو رشته نخ که بر سر هر یک وزنه ای کوچک از جنس گِل متصل شده آویزان است. روی بدنه غالبا با استفاده از کاغذ یا مقوای رنگی تزئیناتی انجام می دهند و گاه نیز روی آن و پوست ها نقاشی های ساده ای می کشند. البته احتمالا در نمونه های مرغوب تر، از بدنه فلزی و گاه چوبی و نیز پوست نازک گوسفند استفاده می شده است.

شهرفرنگ

فرهنگ پردهخوانی که سنتی دیرین در ایران داشت، پس از دوران مشروطه با آمدن دوربین عکسبرداری و سینما وارد مرحله تازهای شد. در میان عامه مردم که دستشان از سینما کوتاه بود، پدیده شهر فرنگ رواج یافت. شهر فرهنگ ترکیبی از پردههای سنتی ایران، قصههای عامیانه فارسی همچون امیرارسلان است. تصویرها به وسیله دو غلتک به حرکت در می آمدند و کودکان از پشت سه ذرهبین تصویرهای روایتی را تماشا میکردند. به کسی که شهر فرنگ را در شهر میگرداند، شهر فرنگی میگفتند. این پدیده با آمدن تلویزیون کمکم رو به خاموشی گذاشت و اکنون تنها می توان شهرفرنگ را در موزهها دید.

وغ وغ صاحاب (در گویش عامه)

وغ وغ صاحب . [ وَ وَ ح ِ/ ح َ ] (اِ مرکب ) بازیچه یعنی آلت بازیی است کودکان را که آوازی چون آواز مرغابی از آن برآید. (یادداشت مرحوم دهخدا). وغ وغ صاحاب (در تداول عامه)، آلتی مرکب از دو مقوای مدور که شکل استوانه ٔ آن دو را با کاغذ به هم وصل کنند و در داخل آن چند مهره ٔ کوچک تعبیه کنند و چون دو قاعده را به هم نزدیک کنند و سپس دور سازند صدایی از آنها برخیزد. و(فرهنگ فارسی معین).