پیکرک‌های جانوری که قدمتی دیرینه در فرهنگ و هنر ایران زمین دارند به لحاظ کاربردی همیشه در حوزه باستانشناسی محل منازعه بوده‌اند. عباراتی همچون: " پیکرک ... آیا واقعاً نمایانگر تفکرات آیینی آدمی در این عصر بودند؟ یا اینکه بازیچه‌هایی برای کودکان بیش نبودند؟ " و یا "... گاو در سیستان، مهم‌تر از آن بوده که پیکرک آن تنها اسباب بازی کودکانه‌ای باشد. " نشان از شک باستانشناسان در شناسایی برخی ازپیکرک ها به عنوان یک اسباب بازی و یا نمادی از یک مراسم آیینی دارد. در موزه رشت در بخش پیکرک‌های سفالی متن راهنمایی وجود دارد به شرح زیر:
ساخت پیکرک‌های حیوانات اهلی و گاه وحشی به اعتقاد پژوهشگران به چند دلیل می‌باشد:
۱. احتمالاً ابزاری برای بازی کودکان بوده است
۲. این حیوانات در دوران باستان به وفور در محیط زیست و منطقه وجود داشته و برای انسان ارزش و اهمیت خاصی داشته لذا برای احترام ساخته می‌شدند
۳. نظر مهمی که برای ساخت این پیکرک‌ها مطرح می‌باشد این است که هر یک از این حیوانات قدرت و سمبل خدایی داشته‌اند و مثلاً گاو کوهاندار سمبل خدای هوا است که بعد از الهه خورشید در مراسم تدفین و یا در جهان بعد از مرگ نقش خاص دارد و برای طرد ارواح و شیاطین می‌باشد ویا گوزن، الهه حمل کننده روح متوفی به دنیای دیگر است. آنچه مسلم است به مرور زمان این اعتقادات تبدیل به دعا شده‌اند
در نخستین اشاره به کارکرد اسباب بازی این پیکرک‌ها اشاره شده است. هر چند در حفاری‌های باستاشناسی به موارد اندکی از شناسایی یک پیکرک به عنوان اسباب بازی برمی خوریم، اما همان اشارات اندک حکایت از ساخت پیکرک‌های جانوری به عنوان اسباب بازی در هزاران سال پیش در ایران دارد. در زیر به برخی از پیکرک‌های جانوری اشاره می‌شود که در گمانه زنی‌های باستانشناسی به عنوان اسباب بازی ثبت شده‌اند.
اسب سفالی: ... از دیگر اشیا سفالی جالب توجه باید به یک اسباب بازی سفالی به شکل اسب اشاره کرد که از چشمه سار تخت جمشید بدست آمده و محل قرارگیری محور چرخها نیز بر روی پاهای اسب سفالی دیده می‌شود.
اسب گلی: ... مجسمه کوچک یک اسب از گل پخته صورتی رنگ شاید یک بازیچه کودکانه بوده و یا به عنوان دسته‌ای برای ظروف بکار می‌رفته) چشم‌های این مجسمه نیز مثل سینه بند این مجسمه است شکل و یال و کوپال آن حکاکی شده است....
شترو و اشتروک: ... سفالینه‌های نقش دار اسباب بازی ۳۰۰۰ سال پیش و ظرفها و اسباب بازی‌های کلپورگان ...
شیرسنگی: ... مجسمه‌های حیوانات نیز از لحاظ اهمیت، کمتر از مجسمه انسان‌ها نیستند، که مهمترین و جالب‌ترینشان مجسمه‌های کوچکی‌ای که روی چهار چرخ کار گذاشته شده، می‌بایستی اسباب بازی و تفنن بوده باشند... شیری که به روی قطعه‌ای چرخ دار خوابیده است. از اشیاء باقیمانده در قبری در همسایگی معبد شوشیناک. اواخر هزاره دوم ق. م. موزه لور- جنس مجسمه شیر از سنگ آهک، درازای ۶۲۰ متر ارتفاع ۲۶۰ متر. قطعه چرخ دار از جنس بیتوم: درازا ۵۷۰ متر عرض ۳۶ متر بر شانه شیر نقش ستاره‌ای با خطوط منحنی دیده می‌شود. در چشم‌هایش با سنگ لاجورد نشانیده شده دم حیوان که جداگانه بر بدن الصاق شده از بین رفته است.
پیکرک‌های جانوری دیروز جای خود را به عروسک‌های جانوری امروز داده‌اند. تنوع آنها در شکل، جنس، اندازه، رنگ و نوع بازی با آنها بسیار است. کارخانه‌های بسیاری در روزگار نو به ساخت این عروسک‌ها روی آورده‌اند و برای گروه‌های سنی متفاوت اعم دختر یا پسر این عروسک‌ها را می‌سازند.
بیش از ۵۰ نمونه از این پیکرک‌ها و عروسک‌های جدید را می‌توانید در موزه فرهنگ کودکی ببینید:
گاو کوهاندار http://iranak.org/muse/node/7420
تندیس گلی شترسوار http://iranak.org/muse/node/704
پیکرک اسب http://iranak.org/muse/node/7764
پیکرک جانوری http://iranak.org/muse/node/7511
