خبر جمع کن

دوشنبه, ۲۶ مهر, ۱۳۹۵ - ۱۳:۱۶نویسنده: برگردان: 

فراخوان نخستن دوره‌ی جایزه‌ی ادبی «اروند» (ویژه‌ی داستان کوتاه) در دو بخش بزرگسال و استعداد نوجوان منتشر شد.

جایزه‌ی ادبی «اروند» ویژه‌ی داستان کوتاه است و در دو بخش بزرگسال و نوجوان برگزار می‌شود. طبق فراخوان این جایزه، در بخش بزرگسال هر نویسنده می‌تواند یک داستان به دبیرخانه ارسال کند؛ داستانی که پیشتر چاپ نشده و جایزه‌ای نگرفته باشد.

 
داستان‌های بخش بزرگسال باید در فضای شهرهای آبادان، خرمشهر و محدوده‌ی اروند اتفاق افتاده و با ویژگی‌های این مناطق گره خورده باشند. جغرافیای شهری، معماری شهری (نمادها و نشانه‌ها)، فرهنگ و خرده‌فرهنگ‌های بومی، دفاع مقدس، دوره‌های مختلف تاریخی، مکان‌های تاریخی، فرهنگی و مذهبی و زندگی روزمره از جمله مضامینی است که نویسندگان می‌توانند به آن‌ها توجه داشته باشند.
 
نویسندگان بخش استعداد نوجوان (۱۸-۱۲ سال) باید متولد، ساکن یا بزرگ‌شده‌ی شهرهای آبادان، خرمشهر و محدوده‌ی اروند باشند و می‌توانند با دو داستان در جایزه شرکت کنند؛ موضوع آثار در این بخش آزاد است.
 
در بخش داستان کوتاه بزرگسال، به داستان‌های اول تا سوم و نیز پنج داستان برگزیده، جایزه نقدی تعلق می‌گیرد. هشت نویسنده نوجوان نیز با جوایز نقدی برگزیده یا تقدیر می‌شوند.
 
مهلت ارسال آثار تا ۳۰ آبان ۹۵ است و اختتامیه جایزه در دی‌ماه برگزار می‌شود. علاقه‌مندان می‌توانند برای اطلاع از جزئیات بیشتر و ارسال داستان‌های خود به سایت www.dastanarvand.com مراجعه کنند.

 

گونه خبر: خبرهای کودکان از این‌سو و آن‌سوکلیدواژه: جایزه ادبی اروندفراخوانادبیات کودک و نوجواننویسندگینویسندگان نوجوانداستان نویسیمنبع: خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)

دوشنبه, ۲۶ مهر, ۱۳۹۵ - ۱۲:۲۰

ماریت تورن‌کویست، تصویرگر توانای هلندی- سوئدی در همایش «با من بخوان» برای علاقه‌مندان به حوزه‌ی کتاب کودک و ترویج کتابخوانی سخنرانی خواهد کرد.

در دومین روز از همایش «با من بخوان» که ۲۱ آبان‌ماه ۱۳۹۵ در تالار گنجینه‌ی سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی برگزار خواهد شد، ماریت تورن‌کویست سخنرانی خود را با عنوان «موضوع‌های بزرگ برای انسان‌های کوچک» برای علاقه‌مندان ارائه خواهد داد. واکاوی موضوع «طرح مشکلات بزرگ با کودکان از راه کتاب‌های تصویری» از دیگر موضوعاتی است که تورن‌کویست در سخنان خود به آن خواهد پرداخت. همچنین پس از پایان سخنرانی، این تصویرگر در مراسمی به امضای کتاب‌ها و پوسترهای تصویرسازی شده‌ی خود برای علاقه‌مندان خواهد پرداخت.

ماریت تورن‌کویست از هنرمندان جهانی پشتیبان برنامه‌ی «با من بخوان» است. او تصویرگر کتاب «پرنده قرمز» نوشته‌ی آسترید لیندگرن است که در سال ۲۰۱۴ از سوی انتشارات موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان منتشر شده و در سری کتاب‌های برنامه‌ی «با من بخوان» قرار گرفته است. ماریت تورن‌کویست و خانواده‌ی آسترید لیندگرن حق انتشار این کتاب در ایران را به موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان هدیه کرده‌اند تا برای برنامه‌ی «با من بخوان» در مناطق محروم هزینه شود.

«فراتر از یک رویا» نوشته‌ی جف آرتس نیز کتاب دیگری است که با تصویرگری ماریت تورن‌کویست از سوی انتشارات موسسه‌ی تاریخ ادبیات کودکان منتشر و حق چاپ آن در ایران به برنامه‌ی «با من بخوان» اهدا شده است.

 

 

آبان‌ماه امسال، هم‌زمان با فرا رسیدن هفته‌ی کتاب، موسسه‌‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان همایش دو روزه‌ی «با من بخوان» را برگزار خواهد کرد. جایزه‌ی «جبار باغچه‌بان، همزاد سیمرغ» نیز که به‌تازگی از سوی موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان با پشتیبانی شرکت عمران آذرستان  پایه‌گذاری شده است، برای نخستین بار در این همایش به ده آموزگار-مروج خلاق از مناطق دوردست ایران اهدا می‌شود. شرکت در برنامه‌های این همایش برای عموم علاقه‌مندان آزاد و رایگان است. مهلت ثبت‌نام برای شرکت در همایش تا تاریخ ۷ آبان‌ماه در نظر گرفته شده است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای شرکت در این سخنرانی و اطلاع از دیگر برنامه‌های همایش «با من بخوان» به آدرس‌های زیر مراجعه کنند:
برنامه‌های همایش با من بخوان
ثبت‌نام در همایش با من بخوان

با ماریت تورن‌کویست آشنا شویم:

ماریت تورن‌کویست، در سال ۱۹۶۴ از مادری هلندی و پدری سوئدی در اوبسالای سوئد به دنیا آمد و هنگامی که ۵ سال داشت به همراه خانواده اش به هلند مهاجرت کرد. او از سال ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۷ در آکادمی Gerrit Rietveld آمستردام در رشته‌ی تصویرسازی به تحصیل پرداخت و استعداد و سبک منحصر به فرد او به سرعت مورد توجه قرار گرفت. در کشور سوئد از او خواسته شد تا آثار آسترید لیندگرن نویسنده‌ی نامدار سوئدی را تصویرسازی کند که مخاطبان بسیاری در خارج از هلند و فنلاند برایش به ارمغان آورد. منتقدان، آثار او را ژرف و بی‌زمان، رنگارنگ، چندلایه، سرشار از احساس و به لحاظ تکنیکی شگفت‌انگیز توصیف کرده‌اند. در واقع آثار ماریت تورن‌کویست ویژگی‌های برجسته‌ی زیادی دارند. او به آن‌چه در ذهن کودکان در جریان است، حساسیت و توجه زیادی نشان می‎دهد. برای تورن‌کویست دروازه‌ی دوران کودکی همچنان گشوده است.

 

این تصویرگر برداشت خود را از کارش این‌گونه توصیف می‌کند: «گاهی اوقات وقتی در حال طراحی هستم، احساس می‌کنم که گویی یک خط مستقیم قلبم را به دستم پیوند داده است. رنگ‌ها و ابزارهایی که با آن‌ها کار می‌کنم در سراسر میزکارم پراکنده‌اند. من تقریباً آن‌ها را شهودی انتخاب می‌کنم.»

کتاب‌های تصویری ماریت تورن‌کویست در سوئد، هلند، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، بلژیک، اسپانیا، نروژ، دانمارک، فنلاند، ترکیه، ایران، فلسطین، چین، کره، ژاپن، ویتنام و روسیه منتشر شده است. ماریت تورن‌کویست در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ نامزد جایزه ‌ی هانس کریستن‌اندرسن از کشور هلند بوده است.

 

گونه خبر: خبرهای ترویج خواندنکلیدواژه: جبار باغچه بانهمزاد سیمرغزهره قایینیماریت تورن کویستآسترید لیندگرنادبیات کودک و نوجوانتصویرگری کتاب کودکبا من بخوانترویج کتابخوانیفراتر از یک رویاپرنده قرمز

کابوس دیدن و هراس شبانه دو عامل شایع بیدار شدن کودکان از خواب هستند که بیشتر والدین آن‌ها را با هم اشتباه می‌گیرند.

به گزارش ایسنا، پیش از آنکه به تفاوت بین کابوس و هراس شبانه پی ببریم لازم است نسبت به روند خواب نرمال آگاهی پیدا کنیم. چرخه خواب تمامی کودکان و بزرگسالان مراحل خواب عمیق و خواب سبک را شامل می‌شود.

به طور طبیعی فرد ابتدا به خواب عمیق می‌رود و سپس وارد چرخه خواب سنگین و سبک می‌شود. این چرخه خواب در کودکان ۳۰ تا ۶۰ دقیقه و در افراد بزرگسال حدود ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد.

زمانی که فرد وارد مرحله خواب سبک می‌شود برای چند لحظه بیدار می‌شود، اطراف خود را می‌بیند و اگر مشکلی وجود نداشت مجدد به خواب می‌رود.

کابوس دیدن و هراس شبانه در بخش‌های مختلف چرخه خواب و قسمت‌های مختلف شب رخ می‌دهند. به طور معمول هراس شبانه پیش از نیمه شب رخ می‌دهد و کودک بین مرحله خواب عمیق و سبک آن را تجربه می‌کند. در این شرایط بدن بیدار است اما ذهن هوشیاری ندارد. در حالی که کابوس پس از نیمه شب و هنگام خواب سبک رخ می‌دهد.

کودک به هنگام هراس‌های شبانه شروع به جیغ کشیدن کرده و با چشم‌های باز به سرعت نفس می‌کشد. همچنین ضربان قلب بالایی پیدا می‌کند هر چند از آنجایی که واقعاً بیدار نیست رفتارهای خود را پس از بیدار شدن به یاد نمی‌آورد.

کودکی که دچار هراس شبانه شده حتی اگر چشمانش کاملاً باز باشد و شما هم درست جلوی او قرار گرفته باشید اصلاً نمی‌داند که آنجا هستید. کودک در این زمان همچنان خواب است و کلمات و آغوش شما اثری روی او ندارد.

شما نمی‌توانید فرزندتان را در خلال هراس شبانه بیدار کنید. زمان ترس شبانه کوتاه است و کودک دوباره مثل اول با آرامش به خواب می‌رود. صبح کودک اصلاً نمی‌داند چه اتفاقی افتاده است و معمولاً وقتی ترس‌های شبانه تمام می‌شوند هیچ اثری از خود باقی نمی‌گذارند.

اگر تشخیص دادید که کودک دچار ترس شبانه شده است و نه کابوس، هیچ کاری از دست شما بر نمی‌آید. این پدیده طبیعی مربوط به خواب عمیق است و در زمان بیداری ادامه ندارد.

اما در کابوس دیدن کودک به طور معمول کاملاً از خواب بیدار می‌شود و می‌تواند به هنگام صبح هر آنچه را دیده و پس از آن برایش اتفاق می‌افتد به یاد آورد. کابوس کودکان از بزرگسالان بزرگ تر و ترسناک تر است. در این مرحله کودک نوپا نسبت به خطرات دنیا آگاهی پیدا می‌کند.

متوجه می‌شود انسان آسیب می‌بیند، گل‌ها می‌میرند و پدر و مادرش هم می‌توانند مریض شوند. حتی شادترین کودکان نیز با خاطراتی از نگرانی‌های واقعی و خیالی به خواب می‌روند و این نگرانی‌ها خود را در رؤیا نشان می‌دهد.

هنگامی که کودکتان جیغ زنان از خواب می‌پرد بهتر است مطمئن شوید که در دام کابوس گرفتار آمده یا دچار هراس شبانه شده است. اگر کابوس باشد خودش بیدار می‌شود، اما سعی می‌کند تشخیص دهد کدام دنیا واقعی است.

در این صورت او را آرام کنید و به واقعیت برگردانید، با او صحبت کنید که کابوس واقعی نیست، پیش او بمانید تا مطمئن شوید همه چیز رو به راه است. لمس کردن شما، شنیدن صدای‌تان، دیدن صورتتان یا حتی بوی آشنای شما به او کمک می‌کند بر ترس خود غلبه کند.

به گفته کارشناسان، کودکانی که به طور مرتب و در یک زمان مشخص هر شب دچار هراس شبانه می‌شوند باید با تکنیک «بیدار شدن برنامه ریزی شده» تحت درمان قرار گیرند. به این ترتیب که کودک را ۳۰ دقیقه پیش از شروع هراس شبانه از خواب بیدار می‌کنیم در این شرایط چرخه خواب باز تنظیم می‌شود.

به گزارش لایوساینس، برخی بیماری‌ها و کمبود خواب از عوامل مؤثر در بروز کابوس و هراس شبانه هستند.

منبع: خبرگزاری ایسنا

نوشته کابوس دیدن و هراس شبانه کودکان اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

بازی با اعداد و نقش کلیدی آن در عملکرد ریاضی دانش آموزان

شاید چنین دقتی در حدس زدن و شمارش اعداد در کسری از ثانیه، برای اکثر مردم عادی غیر ممکن باشد اما محققان به تازگی ادعا می‌کنند که تمرین حدس زدن و بازی با اعداد، نقش عمده‌ای در افزایش عملکرد ریاضی کودکان ایفا می‌کند. پژوهشگران دانشگاه الینویز در سلسله پژوهش‌هایی که درا ین زمینه انجام داده‌اند، ثابت کرده‌اند که حدس زدن و شمارش به صورت شهودی، عملکرد کودکان را در ریاضیات سنتی نیز افزایش می‌دهد.

ادامه مطلب

مجموعه‌ی پیشنهادی آموزش خلاق برای دبستان فارسی آموز نخودی ۱

فارسى آموز نخودى ۱، به نوآموزان کلاس اول دبستان، حروف و واژه ها را با بازى و شادى ياد مى دهد. در اين مجموعه، کودکان زبان آموزى پايه را به شيوه ى خلاق و متفاوت مى آموزند.

بسته‌ی فارسی آموز نخودی ۱ شامل موارد زیر است:

• کتاب خواندن
• کتاب کارورزی
• پوستر
• نما کارت آموزش الفبا

لینک خرید: فارسی آموز نخودی ۱

فارسی آموز ادبی ۲

با «فارسی آموز ادبی ۲» كودكان افزون بر آموزش زبان فارسی پایه، از راه ادبیات، با مهارت های زندگی و خلاقیت های هنری آشنا می شوند. در این كتاب كودكان با مفاهیم اجتماعی، همچون صلح و دوستی، همزیستی و مدارا با یكد یگر، و نگهداری از محیط زیست آشنا می شوند و راه های گفت وگو درباره ی آن ها را می آموزند. در كارگاه داستان با چگونگی ساخت داستان آشنا می شوند.

لینک خرید: فارسی آموز ادبی ۲

فارسی آموز ادبی ۳

با فارسی آموز ۳ همه ی كسانی كه آموزش با این مجموعه را آغاز كرده اند، می توانند مهارت های خواندن و نوشتن خلاق را در خود بهبود بخشند و از ادبیات ناب بهره ی بیشتری ببرند.

لینک خرید: فارسی آموز ادبی ۳

شمارورزی لولوپی + ۱ (ریاضی آموز ادبی)

شمارورزی لولوپی+۱ آموزش ریاضی از راه ادبیات است که آموزش ریاضی را معنادار و لذت‌بخش می‌کند. در شمارورزی لولوپی+۱ که ویژه‌ی کودکان سال نخست دبستان است، بنیادهای شمارورزی یا ریاضی مانند شناخت عددها و شمارش، مفهوم هندسه و شکل‌های هندسی، آمار، جبر، پرسانه‌گشایی و… از راه داستان آموزش داده می‌شود.

لینک خرید: شمارورزی لولوپی + ۱ (ریاضی آموز ادبی)

نوشته مجموعه‌ی پیشنهادی آموزش خلاق برای دبستان اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

بررسی دقیق استفاده از پستانک

نوزادانی که از پستانک استفاده میکنند به آن عادت میکنند و اگر دقت کرده باشید حتی مواقعی برای پستانک گریه میکنند. این مسئله شاید اینطور به نظر برسد که کار مادر راحت شده ولی موقع گرفتن پستانک از بچه و به عبارتی ترک دادنش دشواری های خاص خودش را دارد.

آیا دادن پستانک به نوزاد بعد از شیر خوردن توصیه می‌شود؟

درباره دادن پستانک به نوزادی که تازه شیر خورده، گفته‌های ضد و نقیضی وجود دارد. نظریات قابل‌توجهی در تایید و رد این کار وجود دارند، اما در نهایت این کار یک تصمیم شخصی است. واکنش هر کودکی متفاوت است و به نیازها و توانایی‌های خاص او بستگی دارد. برخی نوزادان بدون هیچ مشکلی پستانک می‌خورند، اما ممکن است بعضی‌ها دچارمشکل شوند.

نوزادان نارس و نوزادان مبتلا به کولیک که عاشق مکیدن هستند، از پستانک خوردن لذت می‌برند. با این حال، پستانک می‌تواند برای نوزادان تازه به دنیا آمده، نوزادان خواب‌آلود و شیرخوارانی که لجوج هستند، مشکل‌ساز باشد. استفاده از پستانک می‌تواند ذخیره شیر شما را نیز در سطح بالایی نگه دارد، چون کودک به جای شیر پستانک می‌خورد.

والدین صلاح نوزادشان را بهتر می‌دانند. آنها باید با بررسی تمام جوانب تصمیم بگیرند که به نوزادشان پستانک بدهند یا نه. شما می‌توانید تصمیم خود را با پزشکتان مطرح کرده و از او کمک بگیرید.

جوانب مثبت استفاده از پستانک

• استفاده از پستانک به کاهش خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) کمک می‌کند.
• پستانک به تسکین ناراحتی ناشی از ریفلاکس یا کولیک کمک می‌کند.
• نوزادان نارسی که پستانک می‌خورند، سریع‌تر به وزن نرمال می‌رسند.
• خوردن پستانک در موقعیت‌های استرس‌زا و دردناک می‌تواند آرامش‌بخش باشد.
• بسیاری از نوزادان حتی وقتی گرسنه نیستند، پستانک می‌خورند. پستانک می‌تواند میل آنها رابه غذا کاهش دهد.

جوانب منفی استفاده از پستانک

• استفاده از پستانک می‌تواند بر عملکرد نوزاد حین تغذیه اثر بگذارد. این امر باعث بروز مشکلات سینه از جمله دردناک شدن نوک سینه و تورم پستان می‌شود.
• استفاده از پستانک می‌تواند بر روند تولید شیر در بدن مادر اثر بگذارد. چون میزان پرستاری از نوزاد با تولید شیر در بدن مادر ارتباط مستقیم دارد. از این رو، اگر به جای پرستاری از کودک به او پستانک دهید، سطح شیرتان کاهش خواهد یافت.
• مطالعات محققان نشان می‌دهد که استفاده از پستانک باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت گوش می‌شود.
• استفاده از پستانک ممکن است روند از شیر گرفتن نوزاد را تسریع کند.
• مکیدن پستانک ممکن است باعث شود که نوزاد در طول روز کمتر شیر بخورد.
• استفاده بیش از اندازه از پستانک می‌تواند دندان‌های کودک را خراب کند.
• نوزادان اغلب بیش از حد به پستانک خود وابسته می‌شوند. این وابستگی ممکن است در آیندهٔ نه چندان دور مشکلاتی را برای نوزاد و والدین ایجاد کند.

مطالعات اخیر نشان داده‌اند که نباید مادران را از به‌کارگیری پستانک برای نوزادانشان ترساند. با این حال، توصیه می‌شود پس از آنکه نوزاد به شیر خوردن عادت کرد و سطح شیر مادر به حد قابل‌توجهی رسید، از پستانک استفاده کنید. این پروسه زمانی ممکن است ۴ تا ۸ هفته بعد از زایمان طول بکشد. به طور کلی، اگر تصمیم دارید از پستانک استفاده کنید، مطمئن شوید که این کار برای نوزاد بی‌خطر است.

ایمنی پستانک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از خریدن پستانک‌های چند تکه خودداری کنید. اگر پستانک حین مکیدن دو تکه شود، ممکن است باعث خفگی نوزاد شود.

پستانک نوزاد را هر روز تمیز کنید تا از بروز بیماری‌های عفونی و میکروبی جلوگیری شود. سعی کنید از دستورالعمل سازنده پیروی کنید. برخی پستانک‌ها در ماشین ظرفشویی قابل شستن هستند، برخی دیگرصرفا با آب گرم و صابون شستشو داده می‌شوند.

هرگز پستانک را دور گردن نوزاد آویزان نکنید و از بند و روبان برای بستن پستانک به تخت استفاده نکنید. وجود هر بند و ریسمانی در اطراف نوزاد می‌تواند موجب خفگی او شود. از سر شیشه‌شیربه عنوان پستانک استفاده نکنید. این کار بهداشتی نیست و همچنین ممکن است موجب خفگی نوزاد شود.

بسیاری از برندهای تجاری پستانک‌ها را مخصوص سن نوزاد می‌سازند. پس سعی کنید از پستانکی با اندازه مناسب استفاده کنید. اگر یک نوزاد بزرگ‌تر پستانک یک نوزاد تازه به دنیا آمده را بخورد، ممکن است دچار خفگی شود.

پستانک را دائم بررسی کنید تا از نبودن نشانه‌های خوردگی و شکستگی در آن مطمئن شوید. آنها را در صورت تغییر رنگ، شکسته شدن و یا آسیب دیدن حتما تعویض کنید. وقتی نوزاد در حال دندان درآوردن است، او را پیش دندانپزشک ببرید تا معاینه شود.

با دندانپزشک درباره استفاده از پستانک مشورت کنید و از او بپرسید چه وقت می‌توانید پستانک را از نوزاد بگیرید.

منبع: سایت دکتر سلام

نوشته بررسی دقیق استفاده از پستانک اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

جهش تحصیلی، آری یا خیر؟

آیا کودک شما هم از آن دسته کودکان باهوشی است که به سرعت می‌آموزد و بیشتر از سن و سالش می‌فهمد؟ آیا فکر می‌کنید سطح درک و فهم او بالاتر از همکلاسان اوست؟ آیا کودک باهوش شما، از مدرسه رفتن خسته شده؟ آیا نسبت به یادگیری مباحثی که از قبل می‌داند، بی علاقه است؟ در این صورت ممکن است شما هم از آن دسته والدینی باشید که کودکان سرآمد یا نابغه دارند.

ادامه مطلب

يكشنبه, ۲۵ مهر, ۱۳۹۵ - ۰۹:۲۴نویسنده: خاتون مهرنیا

دل باران را عروسک پارچه‌ای برده بود. از آن همه عروسکی که در خانه داشتند، باران دل به او بسته بود. چشم‌های سیاه و تابه‌تای عروسک پارچه‌ای به او می‌خندید. همین خنده‌ها بود که آغازگر جست‌وجو شد برای یافتنِ عروسک‌های پارچه‌ای. «ویدا حیدری» مادر باران که گاه‌به‌گاه عروسکی می‌ساخت با تکه‌پارچه‌ها به یاد خاطرات روبه‌فراموشی کودکی، تصمیم گرفت جمع‌آوری عروسک‌های پارچه‌ای را هم در پروژه‌ای تعریف کند که بعدها در مؤسسه‌ی پژوهشی کودکان دنیا جدی گرفته شد.

ما بی‌نظیریم

عروسک‌های دست‌ساز می‌توانند به خود ببالند که هیچ عروسکی در دنیا همتایشان نیست. آنها منحصربه‌فردند چراکه در یک روز یا شب یا شاید حتی نیمه‌شب مادری، مادربزرگی، بچه‌ای یا حتی پدری به نیت کسی که فرزند، نوه یا دوست بوده ساعتی را صرف ساخت آدمکی کرده و عاقبت موجودی به‌ دنیا آمده مثل آدم‌ها و ویژگی‌هایی دارد از آنِ خود که برخی را از سازنده گرفته و برخی محصول لحظه‌ی تولد است. از میان تکه‌پارچه‌ها رنگِ یکی به چشمِ عروسک‌ساز خوش آمده و ترکیب سلیقه و ابزار موجود چیزی شده به نام عروسک. به گفته‌ی ویدا حیدری به همین دلیل است که هر عروسک قصه‌ی خودش را دارد.

«عروسک بخشی از فرهنگ هر کشور است. بخشی از ادبیات کودک با آن شکل گرفته و در فرهنگ خانواده نقش شادی‌آفرینی دارد. مادر برای شادی کودکش عروسک می‌سازد و به‌این‌ترتیب در پس این عروسک، عاطفه‌ی مادر نهفته است. کودک عروسک می‌سازد و به‌این‌شکل تمرین دست‌ورزی می‌کند. عروسک‌های پارچه‌ایِ جهان پُرَند از تنوعِ مواد و شکلِ ساخت. برخی از ساقه‌ی گندم درست شده‌اند و برخی از چوب، سنگ، پارچه و هزارجور دورریختنی که به اقتضای اقتصاد و جغرافیای خانواده در دسترس است.»

حیدری در روایتش بارها بر روند پیشرفت پروژه تأکید می‌کند که عروسک‌های دست‌ساز بی‌نظیرند: «درحال‌حاضر روند تولید عروسک در دنیا افزایش یافته و با صنعتی شدن ساختِ عروسک همواره با انبوهی از عروسک‌های شبیه به‌هم روبه‌رو هستیم. در این میان بچه‌ها هم شاهد تبلیغات وسیع این عروسک‌ها هستند. درحالی‌که عروسک‌های دست‌ساز در خانه‌ها محبوسند. ما می‌خواهیم این عروسک‌ها را از خانه‌ها بیرون بکشیم تا یادمان بیاید چنین چیزهایی داشته‌ایم و داریم. این عروسک‌ها هر کدام برای کودکِ خاصی ساخته شده و نمادها و نشانه‌های هر قوم در آنها دیده می‌شود. هر عروسک قصه‌ای دارد. اینکه عروسک چرا و برای چه کسی ساخته شده مهم است. این عروسک‌ها هر کدام نامی دارند و شخصیتی.»

فراخوانی در سطحی وسیع دادند و عروسک‌های شهرها و روستاهای ایران را به تهران دعوت کردند. عروسک‌ها بلافاصله شال‌وکلاه کردند و راهی پایتخت شدند. مجموعه‌ی قابل توجهی عروسک در مؤسسه گردآوری شد که حالا با رایزنی‌هایی که با موزه‌ی «صبا» انجام شده همین روزها به نمایش عمومی درخواهند آمد. این مجموعه عروسک‌ها بخش‌های مختلفی دارند. برخی بر اساس ادبیات داستانی دسته‌بندی شده‌اند مثل عروسک نارنج‌وترنج. دسته‌ای عروسک‌های بومی مناطق مختلف ایران هستند. گروهی هم میهمانان خارجی هستند. عروسک‌هایی از کشورهای دیگر مثل مجارستان و افغانستان هم به ایران سفر کرده‌اند. «عروسک‌های خاطرات» بخش ویژه‌ی این موزه است. عروسک‌هایی که مربی‌ها با ماجراهایی ساخته‌اند و به‌این‌ترتیب در دل سازنده و کودک جایگاه خاصی پیدا کرده‌اند.

در میان مجموعه عروسک‌ها تعدادی از زاهدان رسیده‌اند، با سوزن‌دوزی‌های آن منطقه با پولک‌های درخشان و رنگ‌رنگ. یکی از عروسک‌ها را دختری پنج‌ساله ساخته؛ دختری که در کودکی عروس شده بود. حیدری از چشم این عروسک که ساخته‌ی عروس کوچکی است حرف‌ها خوانده. بسته‌بندی‌های عروسک‌ها هم خود بخشی از جاذبه‌های این مجموعه است. بعضی‌ها با چنان احترامی عروسک را بسته‌بندی کرده‌اند گویی نگرانند از اینکه با هر تکانی خاطره‌هایی از عروسک جدا شود و بریزد.

عروسک‌ها بعد از تهران به بندرعباس سفر کردند. عروسک‌های پارچه‌ای گردآمده در مؤسسه راهیِ بندرعباس می‌شوند و در کنار عروسک‌های بندری به‌ نمایش درمی‌آیند. تلاش‌های «فرخنده ناصری» مربی کودکان و همراهی «سمیه پودات»، سرپرست موزه‌ی خلیج فارس، نتیجه می‌دهد و اهالی بندرعباس و شهرهای همجوار و گردشگران توانستند عروسک‌های ایران را در موزه‌ی مردم‌شناسیِ شهر ببینند.

موزه‌ی مردم‌شناسی کمی بعدتر بخشی را به عروسک‌ها اختصاص داد تا عروسک‌های بندر همیشه در کنار دیگر اشیای موزه باقی بمانند. رئیس موزه بخشی را هم با ‌عنوان بخش کودک موزه راه‌اندازی کرد تا کودکان بندر بتوانند در آن عضو شوند و در مورد تاریخ و مردم بیشتر بدانند.

پاییز هم رسیده باشد هوای بندر هنوز گرما و شرجی را با هم دارد. همه‌چیزِ اینجا در بندرعباس هم از یک عروسک شروع شد؛ دختلوک (دخترک). در موزه‌ی مردم‌شناسی، که دیوارهای زردرنگ و کنگره‌ای دارد، دختلوکی نشسته بر جهازِ شتر. دختلوکی در لباس عروس. در حال چرخیدن. در آغوش مادر. با چادر بندری. با شلوار بندری. صورت‌ها دُکمه‌ای ساده است پیچیده در پارچه‌ی سفید. به گِردیِ قرص ماه، قاب‌شده در پارچه‌ی رنگین. ناصری، پیش از جمع‌آوری عروسک، داستان و متل‌های منطقه را جمع‌آوری می‌کرد که روزی به فکر جمع‌آوری عروسک‌های محلی افتاد. روستا به روستا سفر کرد. در برخی روستاها عروسک‌ها را با کمک مادربزرگ‌ها بازسازی کردند و در نمایشگاه موزه خلیج فارس چیدند. اسفندماه بود، جمع زیادی از مردم برای بازدید به نمایشگاه آمدند و خاطرات کودکی‌شان را مرور کردند. سُفرای کشورهای خارجی هم آمدند. دو کارگاه هم برگزار کردند و از مادربزرگ‌ها خواستند به بچه‌ها و جوان‌ترها یاد بدهند با یک چوب و چند تکه پارچه چطور می‌شود آدمکی ساخت و به آن جان بخشید.

سفر عروسک‌ها به اسپانیا

عروسک‌های بندر ویژگی‌های خاص خودشان را دارند؛ مثل مردم بندر خونگرم و نزدیک به لهجه‌ی روانشان. ناصری بخشی از تفاوت این عروسک را با عروسک‌های دیگر استان‌ها مربوط به لباسشان می‌داند: «هنوز مردم بندر از پارچه‌های سنتی برای لباس استفاده می‌کنند و هنوز در خانه‌ها تکه‌پارچه‌ی باقی‌مانده از این لباس‌ها هست. این عروسک‌ها کاراکتر خاصی دارند. با توجه به تنوع قومی در بندر این پارچه‌ها و کاراکترها نیز بسیار متنوع هستند. ما در بندر مردان و زنان بلوچ‌ را می‌بینیم با لباس خاص و دستارشان. در روستاهای بندر هنوز هم عروسکِ پارچه‌ای ابزار سرگرمی کودکان است. در «چاهو» (روستایی نزدیک بندرعباس) بچه‌ها هنوز با اسباب‌بازی‌های محلی، ساخته‌شده از هسته‌های خرما و برگ نخل، بازی می‌کنند.»

تلاش مربیِ کودکانِ بندر برای شناسایی و شناساندن عروسک‌های زادگاهش به موزه‌ی خلیج فارس ختم نشد. ناصری عروسک‌ها را با خود به اسپانیا برد و به موزه‌ی اسباب‌بازی بارسلون هدیه کرد. دختلوک حالا با عروسک‌های اسپانیایی دمخور است. خلیج فارس به آب‌های جهان راه دارد و از همین راه سیاه‌‌پوست‌ها آمدند، هندی‌ها و پرتغالی‌ها آمدند و بندرعباس فرهنگ‌های متفاوتی به خود دید. تأثیر این فرهنگ‌ها، همان‌طور که در آداب و رسوم و پوشاک مردم پیداست، در عروسک‌ها هم دیده می‌شود. ناصری این روزها مشغول کشف این جنبه‌ی عروسک‌های استان هرمزگان است و باید به تعهداتی برسد که در تفاهم‌نامه با موزه‌ی اسپانیا برای معرفی عروسک‌های بندر امضا کرده.

عروسِ چرخان

در میان عروسک‌های نمایشگاه یکی از همه بزرگ‌تر است، با لباس سرخِ نقش‌دار و دست‌های باز در امتداد شانه‌ها. «بویی بچخو(عروس رقصان)» عروسکی است که می‌چرخد و می‌رقصد. این عروسک آیینی مختص مراسم عروسی و شادی در منطقه‌ی «گاوبندی» است. تلاش ناصری برای شناساندن عروسک‌های بومی منطقه از آن روست که بگوید استان هرمزگان و به‌ویژه به بندرعباس را تنها منطقه‌ای تجاری ندانید؛ فرهنگ و هنر این منطقه هم حرف‌ها دارد.

آخرین نسلِ عروسک‌های بندر

اثری از شرجی هوا روی صورتش نیست. روسری‌اش را سفت پیچیده دور صورتِ گردش. چین پیری زیر چشمانش نشسته. عینک را روی بینی جابه‌جا می‌کند. بال روسری را تکان‌تکان می‌دهد. از توی کیسه تکه‌ای پارچه برمی‌دارد. دور دکمه‌ای ساده می‌پیچد و می‌خندد، زیر لب و پنهانی. «بچه که بودم از دختر همسایه یاد گرفتم عروسک بسازم. نمی‌دانم این چندمین عروسکی است که می‌سازم. اما از همان بچگی عروسک‌سازی را دوست داشتم. دخترهایم با این عروسک‌ها بزرگ شدند، نوه‌ها هم. یک نوه‌ی پسر دارم که خواسته برایش عروسک درست کنم.»

«سلطانه» همین‌طور که حرف می‌زند دوختِ دامنِ عروسک را تمام می‌کند. کمربندی برایش انتخاب می‌کند و چادری که با دقت و وسواس لبه‌اش را می‌دوزد. عروسک سلطانه در واقع عروس است. عروسی کوچک اندازه‌ی کف دست. به انتهای هر دوخت که می‌رسد دستش برای یافتن قیچی می‌سُرد روی گل‌های فرش. چادر را روی سر عروس مرتب می‌کند و کوک می‌زند. حالا عروس آماده است. می‌خواند: «عروس بزرگان قدم واسه بِدا/ تا درِ دالون قدم واسه بدا/ غم مخو غصه مخو/ عمه‌ی جونی تَمرِ هه»
(عروس بزرگان قدم بردار و بیا، تا در دالان قدم بردار و بیا، غم مخور غصه مخور که عمه جان همراهت است)

عروسی در هرمزگان عطفِ زندگی است. پس برای این اتفاق جشن بزرگی می‌گیرند در هفت یا سه شبانه‌روز. سلطانه تا امروز عروسی‌های بسیار دیده، عروسک‌های بسیار ساخته و آموزش داده. می‌خواند: «سرکوی بندر شتر بار می‌گیره/ عاروس و داماد به سر بار می‌گیره/ عاروس و داماد باروشن (می‌آیند) شالله به شادی بگذره»

سلطانه‌خانم وقتی به چادرِ عروس می‌رسد، میزانِ دقت و وسواسش را بالا می‌بَرَد. چادر عروس باید تماشایی باشد لابد. تکه‌پارچه‌ای طلایی با گل‌های یاسی و بنفش پیدا می‌کند و به سر عروس می‌کِشد. عروسِ سلطانه باید محجوب باشد. پس چادر را طوری تنظیم می‌کند که انگار دستِ عروسک چادر را بالای چانه‌اش گرفته تا صورتش خیلی هم پیدا نباشد. سلطانه دوختِ چادر را که تمام می‌کند، نگاهی از سر مِهر به عروسش می‌اندازد، به عروسکش. روی زمین می‌نشاند و رو به ما. عروسِ عروسک منتظر است و مضطرب.

«این عروس داماد می‌خواهد» سلطانه دسته‌ای تکه‌پارچه برمی‌دارد و مشغول می‌شود. «چادر عاروس یادُم اُمد، خواب به چشمانُم نیامد، مگه تو خبر نداری که مو دلدارم نیامد؟» داماد را با پارچه‌های تیره‌رنگ آراسته می‌کند. پارچه‌ها را یکی‌یکی نگاه می‌کند تا پارچه‌ی کتِ داماد را پیدا کند. پیدا می‌کند، می‌بُرد و می‌دوزد. عروس را کنار داماد می‌نشاند و دست می‌زند. شرمِ حضورِ دوربین مانع می‌شود با صدای بلند کِل بکشد مثل بچگی‌ها. می‌خندد فقط. «وقتی بچه بودیم برای عروس جهاز هم درست می‌کردیم. پشتی، بالش، رختخواب و خانه‌ای کوچک. و بازی می‌کردیم.»

داماد را بعد از عروس ساخت. می‌گفت از دامن زن است که مرد به معراج می‌رود. پس اول زن، بعد مرد. باز زیر لب خندید. همه‌ی وسایلش را جمع کرد. «خدا نگه‌دارتون باشه.»

• عکس از عباس کوثری
• این مطلب پیشتر در سومین شماره‌ی ماهنامه‌ی شبکه آفتاب منتشر شده است.

 

گونه خبر: خبرهای فرهنگ و آموزشکلیدواژه: عروسک سلطانهعروسک پارچه ایساخت عروسکعروسک های دست ساز ایرانویدا حیدریموسسه پژوهشی کودکان دنیاعروسک چوبیعروسک خاطراتداستان عروسک هااسباب بازی های محلیعروسک های بندرموزه خلیج فارسعروس چرخانعروسک سازیسمیه پوداتعروسک های اسپانیاییعروسک های هرمزگانمنبع: ماهنامه شبکه آفتاب

شنبه, ۲۴ مهر, ۱۳۹۵ - ۱۶:۴۷نویسنده: برگردان: 

امروز ۱۵ اکتبر برابر با ۲۴ مهر ۱۳۹۵ روز جهانی نابینایان است.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، یونسکو و شورای جهانی نابینایان در جلسه ای مشترک در سال ۱۹۵۰ میلادی، قانون عصای سفید را بررسی و تصویب کردند و روز ۱۵ اکتبر را روز جهانی عصای سفید یا روز جهانی نابینایان اعلام کردند.

قانون عصای سفید، تصویری جدید از نابینایان را در جامعه ترسیم کرده و از افراد نابینا می‌خواهد به منظور پشتیبانی از منافع خود، از تمام مفاد این قانون مطلع باشند. حق استفاده از کلیه امکانات رفاهی معمول در جامعه از سوی نابینایان، تشویق نابینایان به مشارکت در امور دولتی و اشتغال توسط دولت و رعایت کامل حقوق نابینایان به هنگام عبور و مرور از سوی رانندگان وسایل نقلیه از جمله مفاد این قانون می باشند.

مسئولان دولتی، هر ساله باید روز پانزدهم اکتبر (برابر با ۲۴ مهر) را به عنوان بزرگداشت روز نابینایان و قانون عصای سفید، به نحو شایسته‌ای ارج نهند و از مردم بخواهند رفتار معقولانه‌ای با نابینایان داشته باشند.

روز جهانی نابینایان (عصای سفید) گرامی باد.

 

گونه خبر: در دنیا چه خبرکلیدواژه: روز جهانی نابینایانروز جهانی عصای سفیدکودکان نابینامنبع: پایگاه اطلاع رسانی مدفا

شنبه, ۲۴ مهر, ۱۳۹۵ - ۱۵:۳۵نویسنده: گروه خبر کتابک

برنامه‌ی ترویج کتابخوانی «با من بخوان» با همکاری بنیاد کودک افغانستان (Future for Afghanistan children organization)، در سال پیش رو برای نزدیک به ۴۰۰ کودک در شهر مزارشریف اجرا می‌شود.

مسئولان بنیاد کودک افغانستان از تابستان ۱۳۹۵ علاقه‌مندی خود را به اجرای برنامه‌ی «با من بخوان» در مزارشریف اعلام کردند و پس از آن توافق شد موسسه‌‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان افزون بر اهدای کتاب‌های باکیفیت به کودکان مزارشریف، مجموعه کارگاه‌های آموزشی با من بخوان را برای مربیان، مددکاران و داوطلبان اجرای برنامه در مزارشریف به رایگان برگزار کند تا آنان بتوانند نشست‌های بلندخوانی برنامه‌ی «با من بخوان» را به اجرا درآورند.

این برنامه با هدف زیر پوشش قرار دادن نزدیک به ۴۰۰ کودک در پایه‌های پیش‌دبستان، اول و دوم دبستان در شهر مزار شریف و چند روستای پیرامون  آن به اجرا در خواهد آمد.

به این ترتیب در هفته‌های پایانی شهریورماه ۱۳۹۵، مریم کریمی مسئول بنیاد کودک افغانستان به همراه دو تن دیگر از مربیان مزارشریف به ایران سفر کردند تا در کارگاه‌های آموزشی «با من بخوان» شرکت کنند. این کارگاه‌ها در تاریخ‌های ۳۱ شهریور و یکم مهرماه ۱۳۹۵ در محل خانه‌ی حمایتی آموزشی محمودآباد شهرری برگزار شد و تعدادی از مربیان و داوطلبان افغان و ایرانی دیگر نیز، از دو مرکز «خانه‌ی حمایتی آموزشی» و «مرکز پویش» محمودآباد که بیشتر کودکان افغان را زیرپوشش دارند، در آن شرکت داشتند و آموزش دیدند.

کارگاه ادبیات کودک و کتاب‌های باکیفیت، کارگاه عناصر داستان، بلندخوانی، کارگاه نمایش، بیان و بدن، کارگاه‌های سواد پایه، آواورزی، الفباورزی، واژه‌نامه چیستانی-تصویری و ریاضی‌آموز لولوپی از جمله کارگاه‌های برگزار شده در این دو روز بود.

همچنین مربیان مزارشریف در نشستی یک‌روزه در روز ۳ مهرماه ۱۳۹۵ مهمان موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان بودند. در این نشست کارشناسان موسسه، کارگاه‌های تکمیلی با من بخوان و سواد پایه، کارگاه صلح و ارزش‌های زندگی و کارگاه ساخت انواع ماسک‌های نمایشی را به اجرا درآوردند و افزون بر این درباره‌ی شیوه‌ی اجرای برنامه، راه‌های هرچه کارآمدتر اجرای آن و تطبیق دادن آن با شرایط و نیازهای کودکان افغانستان به گفت‌وگو و برنامه‌ریزی پرداختند.
بر پایه‌ی برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است مربیان آموزش‌دیده، ضمن اجرای نشست‌های کتاب‌خوانی در ۵ مرکز شهری و روستایی در منطقه مزار شریف برای کودکان بنیاد و سایر کودکان محروم منطقه، ۱۲ مربی- داوطلب دیگر را آموزش دهند.
درمرحله‌ی نخست اجرای این پروژه، از محل بودجه‌ی صندوق توانمندسازی کودکان محروم (وابسته به مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان) بیش از ۵۰۰ جلد کتاب باکیفیت و برگزیده‌ی برنامه‌ی «با من بخوان»، ۵۰ بسته‌ی‌ آموزش خلاق سوادپایه از راه ادبیات و ۸۰ جلد کتاب‌ آموزشی برای آموزگاران و مربیان، به همراه فعالیت‌های در پیوند با کتاب‌ها و دستنامه‌های راهنما به مزارشریف ارسال می‌شود.
تعطیلات مدارس افغانستان در فصل زمستان است و سال تحصیلی در این کشور در فروردین‌ماه آغاز می‌شود. «با من بخوان» و بنیاد کودک امیدوارند تا با بسترسازی، آموزش، نظارت و بازدیدهای دوره‌ای، این فعالیت‌ها و همکار‌ی‌ها در ماه‌های آینده ادامه یابد و کودکان تحت پوشش برنامه، در سال تحصیلی آینده، فضا و رویکردی نو را تجربه کنند.
«با من بخوان» یکی از برنامه‌های موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان برای ترویج کتاب‌خوانی میان کودکان خانواده‌های کم‌درآمد، کودکان مناطق محروم و کودکان در بحران است. این طرح بر پایه رساندن کتاب‌های مناسب و باکیفیت به کودکان و نوجوانانی است که در وضعیت معمول زندگی دسترسی به کتاب مناسب ندارند یا در وضعیت‌های ویژه مانند رخدادهای فاجعه‌بار طبیعی و اجتماعی نیاز به کتاب‌درمانی و دسترسی به کتاب‌های مناسب دارند.
موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان نهادی غیردولتی و ناسودبر است که در سال ۱۳۷۹ به شکل رسمی، ثبت و راه‌اندازی شده است.

 

 

 

 

گونه خبر: خبرهای ترویج خواندنکلیدواژه: ترویج خواندنکتاب کودککتاب باکیفیتموسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکانبلندخوانیعناصر داستانواژه نامه چیستانیآموزش خلاق ریاضیریاضی آموز لولوپیکارگاه سواد پایهکارگاه ادبیات کودکانکودکان محروم

مون جادوگر

مون جادوگر داستان زنی جادوگر است که با عصای جادوییش شیطنت های بسیاری می کند. اما از آنجا که گاهی اوقات همه چیز به میل او پیش نمی رود و به خاطر این شیطنت ها مجبور می شود که جریمه های بسیاری بپردازد.

این کتاب شامل چهار داستان کوتاه و خنده دار است. در هر داستان مون جادوگر به اذیت و آزار یکی مشغول است و هر بار سرانجام مجبور می شود به خاطر کاری که انجام داده جریمه ای بپردازد. داستان همراه با جذابیتی که برای کودکان دارد به آن ها می آموزد که نتیجه اذیت و آزار دیگران به خود فرد باز می گردد و دردسرهایی را به همراه خواهد داشت.این کتاب به سبب استفاده از فونت درشت و وجود واژه های تکراری، برای نوآموزان مناسب است و از کتاب های آسان خوان به شمار می رود. تکیه کتاب بیشتر بر متن است و تصاویر آن ساده و نه چندان جذاب است.

لینک خرید: مون جادوگر

نوشته مون جادوگر اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

فرهنگ آموزش درمدارس ژاپن

در دهه‌های اخیر دستاوردها و پیشرفت‌های شگرف ژاپن موجب حیرت و حسرت جهانیان شده است. بطوریکه بسیاری از پژوهشگران راز موفقیت و توفیق ژاپنی‌ها را در فرهنگ آموزش و پرورش آن جستجو می‌کنند. در این نوشتار که نویسنده (از کارشناسان پژوهشگاه آموزش و پرورش است) طی چندین سال به مطالعه و مشاهده سرزمین آفتاب تابان (ژاپن) پرداخته، درسهائی از فرهنگ آموزش و مدارس ژاپنی‌ها را به صورت خلاصه ارائه کرده، که تقدیم می‌شود:

ادامه مطلب

شنبه, ۲۴ مهر, ۱۳۹۵ - ۱۱:۳۲نویسنده: برگردان: 

نشست بررسی «نقش ادبیات تالیفی کودک در ایجاد لذت خواندن» با حضور شهرام اقبال‌زاده، نویسنده و منتقد ادبیات کودک و نوجوان، محمود برآبادی، نویسنده و نایب رئیس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، محسن هجری، نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی و ملیسا معمار، روزنامه‌نگار و فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان، هفدهم مهرماه برابر با روز جهانی کودک برگزار شد.

شهرام اقبال‌زاده در نشست بررسی «نقش ادبیات تالیفی کودک در ایجاد لذت خواندن» با بیان این‌که ادبیات کودک در ایران از ادبیات ترجمه آغاز شده است، گفت: هیچ ادبیاتی در هیچ کشوری شکل نمی‌گیرد، مگر آنکه ریشه در فرهنگ خود آن کشور داشته باشد. ما برای خلق ادبیات به «زبان‌آگاهی» و «زمان‌آگاهی» نیاز داریم و باید به تاریخ و ادبیات و زبان فارسی و زبان‌های اقوام دیگر تسلط داشته باشیم.

در این نشست که عصر شنبه ۱۷ مهرماه ۱۳۹۵ در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد، ملیسا معمار، دبیر نشست به ارائه توضیحاتی درباره اهمیت مطالعه به عنوان مهم‌ترین نیاز فرهنگی و اجتماعی کودک امروز که جای خالی آن در جامعه دیده می‌شود، پرداخت و گفت: سطح مطالعه در کشور ما بسیار پایین است و این مساله در حوزه کودک و نوجوان نمود بیشتری دارد. واقعیت این است که کودکان ما نیاز به آگاهی و دانش دارند و این آگاهی و دانش را با مطالعه کسب می‌کنند.

وی ادامه داد: با نگاهی به جمعیت ۲۰ میلیونی کودک، نوجوان و خردسال در کشور و آمار کتاب‌های منتشر شده در حوزه کودک می‌بینیم که تعداد کتاب‌های منتشر شده در حوزه ادبیات داستانی کودک و نوجوان چه به لحاظ عناوین منتشر شده چه به لحاظ شمارگان، جوابگوی نیاز جامعه مخاطب نیست. از سویی اغلب این کتاب‌ها، آثار ترجمه شده هستند نه تالیفی. با توجه به این‌که ادبیات ترجمه هم به جای خودش می‌تواند سبب آشنایی کودکان ما با آثار فاخر و ارزشمند جهان و آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم سایر کشورها می‌شود، اما بی‌شک نمی‌تواند جایگزین ادبیات تالیفی شود و کودکان ما برای بالیدن و پرورش یافتن نیاز به تولیدات بومی دارند. اما می‌بینیم که جامعه مخاطب رغبت بیشتری به مطالعه آثار ترجمه دارد.

کتاب خواندن یکی از مهم‌ترین جنبه‌های توسعه توانمندی‌های کودک است

به گفته این روزنامه‌نگار و فعال حوزه ادبیات کودک، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های توسعه توانمندی‌های کودک، کتاب خواندن است و خواندن داستان و قصه نقش بسیار مهمی‌ در تکوین شخصیت کودک دارد و این مساله در سنین زیر سه سال به‌ویژه در زمینه‌های زبان‌آموزی و آموختن کلمات تازه، نقش بسیار مهمی ‌دارد. در سنین بالاتر نیز گنجینه لغات کودک به سرعت وسیع و اطلاعاتش غنی می‌شود و چگونگی بیان احساسات، عواطف و افکار را آموخته و یاد می‌گیرد که چگونه در برخورد با مشکلات شخصی اعتماد به‌نفس داشته باشد. لذا شایسته است دست‌اندرکاران امر توجه بیشتری به این مهم و رفع چالش‌های موجود و ارتقا و توسعه ادبیات تالیفی کودک در ایران در جهت افزایش لذت خواندن در کودکان بردارند.

برای خلق ادبیات به زبان آگاهی و زمان آگاهی نیاز داریم

شهرام اقبال زاده، در این نشست با بیان این‌که ادبیات کودک در یک فضای گلخانه‌ای شکل نمی‌گیرد، گفت: ادبیات کودک پاره‌ای است از روند کلان تاریخی و اجتماعی و فرهنگی. ادبیات کودک در سه سطح نهاد، نظریه و خلق ادبی شکل می‌گیرد. اگر نگاهی نهادی داشته باشیم، ادبیات کودک نوین ما تحت‌تاثیر روند کلی تحولات تاریخی جهانی شکل می‌گیرد. گرچه هیچ ادبیاتی در هیچ کشوری شکل نمی‌گیرد، مگر آن‌که ریشه در فرهنگ خود آن کشور داشته باشد. برای خلق ادبیات به زبان آگاهی و زمان آگاهی نیاز داریم و باید به تاریخ و ادبیات و زبان فارسی و اقوام و زبان‌های دیگر تسلط داشته باشیم که با کمال تاسف در ایران شاهد نادیده گرفتن اقوام و زبان‌های دیگر هستیم. صمد بهرنگی اولین کسی بود که به این مساله پرداخت. پرداختن به آموزش به زبان قومی و بسیار مهم است و این دولت نخستین دولتی است که به آموزش به زبان اقوام مختلف ایرانی پرداخته است.

اگر ترجمه نبود، تالیف نبود

این پژوهشگر و منتقد ادبی در ادامه بیان کرد: ادبیات کودک در ایران از ادبیات ترجمه شروع شده است و اگر ترجمه نبود تالیف هم نبود. ما عناصر داستانی و سایر شاخصه‌های ادبیات را وامدار ادبیات جهانی هستیم. ما به دنبال تولید هستیم، تولید ادبی یک سنتز و یک ترکیب است، شامل تالیف و ترجمه و ترکیب و این‌دو ضد هم نیست. اما باید توجه داشت که هیچ نویسنده خارجی برای کودک ما ننوشته است، اما کودک ما در ترجمه خودش را بهتر پیدا می‌کند چون کودک در ادبیات ما دست و پا بسته است.

مرزی بین آثار تالیف و ترجمه نمی‌بینم

محسن هجری، نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی نیز در این نشست به تاریخچه ادبیات تالیفی کودک در ایران پرداخت و گفت: تاریخچه ادبیات مدرن کودک در کشور ما به انقلاب مشروطه برمی‌گردد که از آن مقطع به بعد ادبیات تالیفی در ایران شکل می‌گیرد. البته در این زمان شاهد ترجمه‌هایی هم هستیم و ادبیات کودک با کار ترجمه شروع می‌شود و کم‌کم به سوی تالیفی می‌رود و شکل نوینی در ادبیات شکل می‌گیرد که با رویکرد پیشین ادبیات در ایران تفاوت دارد و رویکرد اخلاقی جایش را به رویکرد آموزشی می‌دهد و از ادبیات کودک برای تلطیف آموزش استفاده می‌کنند و به نوعی نظام مکتب‌خانه‌ای جایش را به آموزش بدون شکنجه کردن کودک می‌دهد.

نویسنده کتاب «هفت اقلیم» ادامه داد: ادبیات تالیفی در ایران به معنای مدرنش معطوف بوده به آموزش و حوزه زبان‌آموزی. من این تعریف را از زنده‌یاد صمد بهرنگی وام می‌گیرم که ادبیات کودک می‌تواند بیاید دایره واژگان کودک را افزایش دهد تا بهتر سخن بگوید. تصور می‌کنم این رویکرد کم‌وبیش مدنظر بزرگان دیگر در آن مقطع (از دوران مشروطه تا دهه ۴۰) بوده است. اما از دهه ۴۰ صمد بهرنگی کارکرد دوگانه‌ای را برای ادبیات کودک تعریف می‌کند که هم به بحث افزایش دایره واژگانی کودک می‌پردازد و هم نوعی آرمان‌خواهی را برای کودک و نوجوان مطرح می‌کند.

هجری همچنین اظهار کرد: این روند افتان و خیزان تا انقلاب پیش می‌رود و افراد دیگر هم در این حوزه قلم می‌زدند، مانند مهدی اذریزدی با «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب». اما بعد از انقلاب ادبیات کودک و نوجوان رنگ‌و‌بوی دیگری پیدا می‌کند. حتی می‌توان گفت همان شعاری را که در زمینه اقتصاد مطرح می‌شد و خودکفایی در اقتصاد بود، در زمینه ادبیات هم مطرح شد و خودکفایی در تالیف به نوعی رنگ‌وبوی ایدئولوژیک به خود گرفت و تالیف در برابر ترجمه زبده‌تر نشان داده شد، در حالی‌که در دید یک کودک و نوجوان، مترجم هم در حال بیان یک اثر تالیفی است. در واقع ما همیشه با تالیف سروکار داریم؛ برخی متون بدون واسطه بیان می‌شوند که همان آثار تالیفی هستند و برخی با واسطه که از زبان مترجم بیان می‌شوند و من مرزی بین آن‌ها نمی‌بینم.

کم‌توجهی به عناصر ادبی در آثار تالیفی

محمود برآبادی نیز در این نشست به دلایل گرایش کودکان و نوجوانان امروز به ادبیات ترجمه در مقایسه با آثار تالیفی پرداخت و گفت: اثر تالیفی به‌نظر من فی‌النفسه می‌تواند جذابیت‌های زیادی را داشته باشد که در قیاس با آثار ترجمه این جذابیت‌ها وجود ندارد. به‌عنوان مثال فرهنگ بومی که مخاطب ارتباط بیشتری با آن برقرار می‌کند، یا شخصیت‌پردازی که اگر درست در آثار تالیفی صورت پذیرد، سبب ایجاد ارتباط بیشتر و همزادپنداری مخاطب با اثر می‌شود. اما این‌که چرا این اتفاق نمی‌افتد به دلیل این است که ما به عناصر ادبی در یک اثر تالیفی کم بها می‌دهیم و فکر می‌کنیم همین که انسان به زبان تسلط داشته باشد و بتواند داستانی خلق کند، کفایت می‌کند.

وی ادامه داد: وقتی سراغ کار نوشتن، مخصوصا نوشتن خلاق می‌رویم، می‌بینیم که معیارهای زیادی دارد و نوشتن هم مانند هنرهای دیگر به مهارت‌های خاص خودش نیاز دارد و باید بتوانیم از عناصر داستان و تکنیک‌های داستان به درستی استفاده کنیم، ولی به این نکات در آثار تالیفی کمتر توجه می‌شود و این مساله سبب شده آثار تالیفی با اقبال کمتری روبه‌رو شوند.

نایب رئیس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان همچنین به ممیزی در آثار تالیفی کودک در کشور اشاره کرد و آن‌را عاملی برای کم‌توجهی به آثار تالیفی عنوان کرد.

 

گونه خبر: خبرهای کودکان از این‌سو و آن‌سوکلیدواژه: ادبیات تالیفیلذت خواندنمحمود برآبادیشهرام اقبال زادهملیسا معمارمحسن هجریادبیات کودک و نوجوانهفت اقلیمکتاب کودکصمد بهرنگیمنبع: خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)

کودکان
نه آینده‌ای دارند
و نه گذشته‌ای
آن‌ها از اکنون لذت می‌برند.
کاری که کمتر بزرگسالی
انجام می‌دهد.

جین لا برویر

نوشته کودکان اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

رشد هوش فضایی از طریق بازی با وسایل ساده

امروزه زندگی بسیاری از خردسالان را تکنولوژی‌هایی از قبیل لپ تاپ، تبلت، تلفن‌های هوشمند و غیره پر کرده‌اند. این ابزارها، کاربرد آموزشی نیز پیدا کرده و از انواع بازی‌های هوش، سرگرمی، آموزش زبان و ریاضی و پر شده‌اند. اما کارشناسان امور تربیتی هنوز بر این باورند که هیچ چیزی نمی‌تواند جای بازی کودک با ابزارهای ساده را در دنیای واقعی بگیرد. دنیای واقعی، هنوز بسیار قدرتمندتر از دنیای مجازی بر فعالیت‌های ذهنی و رشد هوشی کودکان مؤثر است. بازی با اسباب بازی‌ها و وسایل هندسی ساده، بیشترین تأثیر را بر رشد ذهنی کودکان دارد.

ادامه مطلب

پنجشنبه, ۲۲ مهر, ۱۳۹۵ - ۱۸:۲۲نویسنده: گروه خبر کتابک

دومین همایش دوسالانه ادبیات کودک و مطالعات کودکی، با عنوان «کودک، ادبیات و لذت‌های خواندن»  در مؤسسه خانه کتاب برگزار می‌شود. شرکت در این همایش  برای همگان آزاد است.

زمان: چهارشنبه و پنج‌شنبه ۵ و ۶ آبان ماه ۱۳۹۵
نشانی: تهران، خیابان انقلاب، بین خیابان‌های فلسطین جنوبی و برادران مظفر، پلاک ۱۰۸۰، سالن سرای کتاب.

برنامه همایش کودک، ادبیات و لذت‌های خواندن چهارشنبه ۵ آبان

۹:۳۰ – ۹
افتتاحیه صحبت مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب، دبیر شورای کتاب کودک، دبیر علمی همایش.

۱۱ – ۹:۳۰
سخنرانی مهمان مدعو نروژی خانم دکتر کریستین اریاستر همراه با ترجمه فارسی، ساختار درگیر شدن: چگونه ادبیات کودک خواننده را در تجربه‌ای زیبایی‌شناسانه مشارکت می‌دهد.

۱۳:۱۰ – ۱۱:۳۰
پنل اول مباحث نظری

• زری نعیمی: خواندن، ادبیات، لذت و سانسور طبقاتی
• شیدا آرامش‌فرد و سمانه قاسمی: لذتهای شکوفایی
• فرزانه آقاپور: کاهش واگرایی: تقابل لذت و آموزش با تأکید بر ایدئولوژیهای پنهان و آشکار بر مبنای نظریه جان استیونز و رابین مکلم
• مهناز جوکاری: تقابل یا درهمتنیدگی لذت و ایدئولوژی در رمان نوجوان ایران
• سمانه نوذر و محسن حاجی زین‌العابدینی: چالشهای فراروی مطالعه با تأمل روی مفاهیم و اهداف خواندن در ایران

۱۶:۳۰ – ۱۴:۳۰
پنل دوم انواع خواندن، کاربردهای خواندن، فناوری‌های دیجیتال و خواندن

• ندا پورخلیل و منصور کوهی رستمی: رفتار اطلاعاتی کودکان عصر جدید و توسعه منابع الکترونیک
• دلنشین دانایی مقدم: مروری بر کتاب‌های داستانی واقعیت افزوده برای کودکان
• مریم کهن‌سال: تأثیرخوانش فنی متن بر درک زیبایی‌شناسانه و لذت کودک از متون ادبی
• سمیه نادی راوندی، ملیحه دلیلی صالح و سحر عباسی: استفاده از لذت خواندن قصه در درمان: بررسی
• مطالعات انجام شده در ایران
• وحیده شاه‌حسینی و فاطمه نوریراد: نقش دوره‌های بلندخوانی در ارتقای سواد رسانه‌ای کودکان
• مهسا امینی و میترا پشوتنی‌زاده: مقایسه تأثیر یک افسانه ایرانی و یک افسانه یونانی بر کودکان ۹ تا ۱۲ ساله از طریق قصه‌گویی
•  سخنرانی دکتر یزدان منصوریان درباره تجارب خواندن

 ۱۹ – ۱۷:۳۰
پنل سوم بیان تجارب شخصی و سازمانی در حوزه خواندن

• فریبا اقدامی: طرح ماراتن کتابخوانی در مدارس تهران
• مرجان فروغی: مربیان و لذت خواندن: مطالعه موردی کارگاه قصه‌گویی دیجیتال
• رویا پورنقی و مینا ذاکر شهرک: بررسی مکانها و فعالیت‌های ترویج خواندن در کتابخانه‌های کودکان
• برتر جهان
• ویکتوریا فاتحی: یک تجربه از بلندخوانی: اوقات فراغت و لذت‌های خواندن، خواندن برای درمان
• حیدر مختاری: پیش به سوی لذت خواندن از همان بدو تولد: طرح و برنامه‌هایی از سراسر جهان برای
• نوزادان و نوپایان
• سمیه پاک‌نهاد: کتابخوان مدرسه‌ای: معرفی طرح و بیان تجربه کتابداران

پنجشنبه ۶ آبان

۱۰:۳۰ – ۹
سخنرانی مهمان مدعو نروژی خانم دکتر آسه ماریا آماندسن همراه با ترجمه فارسی، کتاب‌های تصویری نروژی و لذت‌های خواندن

۱۱:۰ – ۱۰:۳۰
سخنرانی سرکار خانم زهره قایینی درباره ترویج خواندن در مناطق محروم: تجربه‌ها و چالش‌ها

۱۳:۰ – ۱۱:۳۰
پنل چهارم خواندن تصویر، خواندن ترجمه

• عادله خلیفی: ادبیات کودک وایدئولوژی: واکاوی نشانه‌های نمادین و قراردادی در خوانش دو کتاب تصویری
• سپیده تفضلی: کمیک‌بوک‌ها و لذت خواندن
• گلنار گلناریان و کولِت لاپلاس: چگونگی بازسازی زبان کودک در ترجمه و اهمیت آن در جذب مخاطب
• فاطمه پازوکی و فهیمه صبوری: بررسی تحلیلی و نشانه‌شناختی کتاب، کتاب‌خانه و کتابدار در فیلم‌های سینمایی و برنامه‌های تلویزیونی کودک و نوجوان

 ۱۵:۳۰ – ۱۴:۳۰
سخنرانی مهمان مدعو نروژی خانم دکتر کریستین اریاستر همراه با ترجمه فارسی، ادبیات کودک در نروژ.

۱۶ – ۱۵:۳۰
سخنرانی جناب آقای علی‌اصغر سیدآبادی درباره وضعیت خواندن ادبیات کودک در ایران.

۱۷:۵۰ – ۱۶:۳۰
پنل پنجم بررسی‌های موردی

• آزادمهر دانش فاطمیه و محسن حاجی زین‌العابدینی: سنجش سطح خوانایی مدخل‌های زندگی‌نامه در فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان
• خورشید خدابخش رشاد: جنسیت و هویت جنسی در کتاب‌های فارسی پنجم دبستان کتاب سال ۱۳۵۴ در مقایسه با۱۳۹۰
• هادی شریف مقدم و نسیم نوبهار: بررسی نقش عوامل فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی در مطالعه غیردرسی دانش‌آموزان مطالعه موردی شهر مقدس مشهد
• فرناز ملکی: کهن‌الگوها و تأثیر آنها در لذت خوانش آثار ادبی کودک و نوجوان با بررسی دو اثر از کودکانه‌های احمدرضا احمدی

 ۱۹ – ۱۷:۵۰
پنل ششم طرح کودکی در ایران

• مونا مهدیان: شیوه و مؤلفه‌های کتاب‌خوانی مادر برای کودک: یک مطالعه تکلیف‌محور
• زین‌العابدین صفدری: کتاب، ابزار دیجیتال و بازی‌های رایانه‌ای: تعامل یا تقابل
• فاطمه عنبرستانی: کتاب و محیط یادگیری خانه برای کودکان: یک مطالعه توصیفی
• مهناز دهقان طزرجانی: علاقه به مطالعه در کودکان: نقش خانواده و محیط سوادآموزی خانه
• لعیا نوبخت: کتاب‌خانه در خانواده‌های ایرانی: نقش ویژگی‌های کودک و خانواده

کارگاه‌ها

1. کارگاه آقای داگ لارسن مدرس نویسندگی خلاق از نروژ با عنوان ویژگی‌های ادبیات کودک برای جمعی از نویسندگان جوان ایرانی، هر دو روز چهارشنبه و پنجشنبه صبح و عصر در محل شورای کتاب کودک. شرکت در این کارگاه تنها مخصوص نویسندگان جوانی است که بر اساس پیشنهادهای گروه تألیف شورای کتاب کودک و جناب آقای عموزاده خلیلی به نیابت از انجمن نویسندگان کودک انتخاب شده‌اند.
2. کارگاه خانم دکتر آسه ماریا آماندسن با عنوان تحلیل کتاب‌های تصویری: رابطه متن و تصویر پنجشنبه در محل خانه کتاب. شرکت در این کارگاه تنها مخصوص تصویرگران و منتقدان جوانی است که بر اساس پیشنهادهای گروه تصویر شورای کتاب کودک و انجمن تصویرگران انتخاب شده‌اند.

 

پیوستاندازه ریز برنامه‌های همایش «کودک، ادبیات و لذت‌های خواندن»۱۲۳.۳۹ کیلوبایت گونه خبر: خبرهای فرهنگ و آموزشخبرهای ترویج خواندنکلیدواژه: مؤسسه خانه کتابمطالعات کودکیادبیات کودککریستین اریاسترزری نعیمیشیدا آرامش‌فردسمانه قاسمیفرزانه آقاپورنظریه جان استیونز و رابین مکلممهناز جوکاریسمانه نوذرمحسن حاجی زین‌العابدینیندا پورخلیلمنصور کوهی رستمیدلنشین دانایی مقدممریم کهن‌سالسمیه نادی راوندیملیحه دلیلی صالحسحر عباسیوحیده شاه‌حسینیفاطمه نوریرادمهسا امینیمیترا پشوتنی‌زادهدکتر یزدان منصوریانفریبا اقدامیمرجان فروغیرویا پورنقیمینا ذاکر شهرکویکتوریا فاتحیحیدر مختاریسمیه پاک‌نهاددکتر آسه ماریا آماندسنزهره قایینیعادله خلیفیسپیده تفضلیگلنار گلناریانکولِت لاپلاسفاطمه پازوکیفهیمه صبوریعلی‌اصغر سیدآبادیآزادمهر دانش فاطمیهخورشید خدابخش رشادهادی شریف مقدمنسیم نوبهارفرناز ملکیاحمدرضا احمدیمونا مهدیانزین‌العابدین صفدریفاطمه عنبرستانیمهناز دهقان طزرجانیلعیا نوبختلذت‌های خواندنشورای کتاب کودکنوش‌آفرین انصاریمفاهیم و اهداف خواندنسواد رسانه‌ای کودکانلذت خواندنترویج خواندنکتابخانه‌های کودکانتجربه کتابداران

پنجشنبه, ۲۲ مهر, ۱۳۹۵ - ۱۰:۳۱نویسنده: گروه خبر کتابک

روز شنبه اول آبان ماه برنامه‌ای با عنوان «عصر خاطره‌ها: توران میرهادی از زیبان شاگردان و دوستداران» از سوی «کانون کودکان و نوجوانان باغ نگارستان» در باغ نگارستان تهران برگزار می‌شود.

در این برنامه شاگردان و دوستداران بانو توران میرهادی به گفتن خاطره‌های این استاد ادبیات کودکان ایران می‌پردازند.

• زمان برنامه: شنبه اول آبان، ساعت ۱۶:۳۰ تا ۱۸:۳۰
• نشانی: تهران، میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، باغ نگارستان.

بیشتر بخوانید: توران میرهادی

گونه خبر: در شهر چه خبرکلیدواژه: توران میرهادیباغ نگارستانمنبع: شورای کتاب کودک

پنجشنبه, ۲۲ مهر, ۱۳۹۵ - ۱۰:۲۶

میرفخرایی (داماد توران میرهادی) از انتقال این چهره فرهنگی از بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) به بخش عمومی بیمارستان خبر داد.

این چهره پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان که مدتی است به علت سکته مغزی در بیمارستان بستری است.

میرفخرایی در تشریح وضعیت وی گفت: تغییراتی ایجاد شده و روند بهبود وضعیت عمومی ایشان مثبت اما به کندی است.

وی با توجه به وضعیت عمومی حال توران میرهادی از مردم خواست با مراجعه نکردن به بیمارستان اجازه بدهند بهبودی او سرعت بگیرد.

بانو توران میرهادی از ۲۷ شهریورماه به علت سکه مغزی در بیمارستان بستری است و یک هفته را در وضعیت بحرانی پشت سر گذاشته است.

توران میرهادی استاد ادبیات کودکان، نویسنده و متخصص آموزش و پرورش یکی از شخصیت‌های برجسته فرهنگی است که بیش از ۶۰ سال در گستره آموزش و پرورش، فرهنگ کودکی و ادبیات کودکان کوشیده و در این روند یکی از چهره‌های تاثیرگذار بوده است. در این راه او به همراه همسر و همراهش محسن خمارلو به مدت ۲۵ سال مجتمع آموزشی تجربی فرهاد یا مدرسه فرهاد را از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۹ اداره کرد.

این مجتمع یکی از آموزشگاه‌های تجربی و الگوواره ایران بود که هدف‌ها و کارکردهای آموزش و پرورش مدرن در آن تجربه و ارزیابی می‌شد. همچنین او یکی از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک است و از سال ۱۳۵۸ تا کنون نیز سرپرستی تدوین و تالیف «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» را برعهده داشته است.

بیشتر بخوانید:  توران میرهادی

گونه خبر: خبرهای فرهنگ و آموزشکلیدواژه: توران میرهادیپیشکسوت ادبیات کودک و نوجواناستاد ادبیات کودکاننویسنده و متخصص آموزش و پرورشمحسن خمارلومدرسه فرهادبنیان‌گذاران شورای کتاب کودکفرهنگنامه کودکان و نوجوانانشورای کتاب کودکبیماری توران میرهادیسکته مغزی توران میرهادیمنبع: خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنامنبع عکس لیزنا

آماده سازی فرزندان برای ورود به دوره بلوغ

چگونه باید نوجوانان را از دوران بلوغ آگاه سازیم و به آن‌ها کمک کنیم تا با شرایط بلوغ کنار بیایند این دوران چگونه دورانی است چه ویزگی هایی دارد و والدین در قبال فرزندانشان چه وظایفی دارند آن‌ها چگونه باید فرزندانشان را برای ورود به این دوران آگاه سازند.

نوجوانی دوره‌ای از رشد است که با بلوغ آغاز می‌شود و با شروع دوره بزرگسالی خاتمه می‌یابد. نوجوانی را می‌توان مرحله گذر از کودکی به بزرگسالی توصیف کرد.

این دوره به پلی بین کودکی و بزرگسالی تشبیه شده است و فرد برای یافتن جایگاه خود به عنوان بزرگسال رشدیافته، ناگزیر از عبور از آن است. نوجوانی دوره‌ای است که طی آن روابط فرد با هم سالان تعمیق می‌یابد؛ استقلالش در تصمیم گیری رشد می‌کند و در جریان مشغله‌های فکری و تعلقات اجتماعی قرار می‌گیرد. نوجوانی دوره کاوش و انتخاب است؛ همچنین دوره آشوب و استرس و تعارضات روانی.

مؤلفه‌های هویت یابی در این دوره شکل می‌گیرد. بهترین توصیف از نوجوانی، فرایند پیشرفت است که مشخصه بارز آن افزایش توانایی تسلط بر چالش‌های پیچیده تکالیف تحصیلی، بین فردی و در عین جستجوی استعدادها، هویت‌های اجتماعی و علایق جدید است.

بلوغ

شاید مهم‌ترین اتفاق نوجوانی بلوغ باشد. بلوغ دوره یا سنی است که در آن فرد به رسش جنسی می‌رسد و می‌تواند بچه دار شود؛ یعنی مقطعی از حیات که در آن فرد از لحاظ فیزیکی، هیجانی، اجتماعی، هوشی و معنوی به مرحله بزرگسالی می‌رسد؛ همچنین در این دوره، تکلیف اتفاق می افتد؛ یعنی تغییرات فیزیکی‌ای که تحت عنوان کرک دار یا مودار شدن بدن نامیده می‌شود؛ علاوه بر آن تغییرات روان شناختی و اجتماعی نیز در این دوره رخ می‌دهد.

ویژگی‌های دوره بلوغ

در این دوره، تغییرات در دختران و پسران رخ می‌دهد؛ از جمله این تغییرات می‌توان رشد جنسی، رشد قد و وزن، تغییر در تناسب بدن، توانایی بدنی و عضلانی، تغییرات شناختی و اخلاقی، وضعیت شیمیایی خون، تغییر نیازهای غذایی و تغییرات هورمونی، که در دختران و پسران متفاوت است، را نام برد. در این مقاله به بررسی تغییرات جنسی نوجوانان پرداخته می‌شود.

در دوره بلوغ، تغییرات هورمونی در دختران و پسران رخ می‌دهد

بلوغ جسمی و جنسی

از عوامل مؤثر بر بلوغ جسمی و جنسی، عوامل اجتماعی و عوامل عصبی و هورمونی است. در دهه اخیر علاوه بر عوامل هورمونی مؤثر در پیدایش بلوغ جنسی، به عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز توجه شده است. به طوری که عواملی چون آب و هوا و نژاد در درجه دوم اهمیت قرار گرفته می‌گیرد.

تحقیقات نشان داده سن متوسط شروع بلوغ در محیط‌های اقتصادی فرهنگی بالا، پایین‌تر است و در محیط‌های اقتصادی و فرهنگی فقیر، این سن بالاتر است. همچنین تغییرات هورمونی، در دختران و پسران متفاوت است. این تغییرات در غده هیپوفیز، غدد آدرنالین و غدد جنسی است که در اینجا فقط به بررسی هورمون‌های محرک غدد جنسی (گونادها) می‌پردازیم. گونادها توسط هیپوفیز قدامی ترشح می‌شود و بر کارکرد غدد جنسی اثر می‌گذارند.

دو هورمون محرک غدد جنسی وجود دارد: هورمون تحریک کننده فولیکول “FSH” و هورمون سازنده جسم زرد “LH” که مسبب رشد سلول‌های تخم در تخمدان‌ها و اسپرم در بیضه‌ها می‌شوند. در جنس مؤنث، “FSH” و “LH”، تولید و رهاسازی هورمون زنانه استروژن و پروژسترون را کنترل می‌کند و هر دو در تخمدان ساخته می‌شوند. در جنس مذکر، “LH”، تولید و رهاسازی هورمون مردانه تستوسترون توسط بیضه‌ها را تحت کنترل دارد.

رسش و کارکرد اندام‌های جنسی ۱- مذکر

طی رشد، تغییرات عمده‌ای در اندام‌های جنسی رخ می‌دهد؛ از جمله رشد بیضه‌ها و بیضه دان که بین سنین یازده تا سیزده سالگی به اوج می‌رسد و سپس آهسته‌تر می‌شود؛ همچنین در طی چهارده الی شانزده سالگی قضیب، غده پروستات و کیسه‌های منی نیز به مرحله رسش رسیده و ترشح منی آغاز می‌شود. پسران نوجوان در این دوره ممکن است درباره انزال و احتلام نگرانی‌هایی داشته باشند. داشتن آمادگی و آگاهی‌های لازم نوجوان قبل از وقوع انزال‌های شبانه، از برزو اضطراب در او پیشگیری خواهد کرد.

۲- مؤنث

اندام‌های جنسی خارجی زن، که مجموعاً تحت عنوان فرج شناخته می‌شود، در این دوره، بزرگ‌تر و برآمده‌تر می‌شود در بلوغ، ترشحات دیواره‌های داخلی واژن، حالت اسیدی پیدا کرده و غدد بارتولن ترشح خود را آغاز می‌کند. طول رحم دو برابر می‌شود و رد فاصله ده تا هجده سالگی، اندازه و وزن تخمدان نیز افزایش می‌یابد. در این دوره قاعدگی رخ می‌دهد که به طور متوسط در دختران از دوازده- سیزده سالگی آغاز می‌شود؛ البته ممکن است در برخی زودتر و در برخی دیرتر باشد؛ همچنین لازم به ذکر است قاعدگی معمولاً تا زمانی که حداکثر میزان رشد قدی و وزنی حاصل نشده است، رخ نمی‌دهد.

در عصر حاضر به دلیل مراقبت بهداشتی و تغذیه بهتر، قاعدگی در دختران زودتر از نسل‌های قبل آغاز می‌شود. افزایش چربی بدن ممکن است سبب شروع زودتر قاعدگی شود و ورزش وقوع آن را به تأخیر می‌اندازد. طول چرخه، بین بیست تا چهل روز است؛ ولی به طور متوسط بیست و هشت روز است؛ این مسئله در زنان مختلف نیز متفاوت است؛ همچنین بسیار نادر است که در یک زن چرخه قاعدگی بسیار منظمی وجود داشته باشد.

بلوغ زودرس و دیررس

بلوغ زودرس منجر به رفتاری باوقارتر، آرام‌تر و بااعتماد به نفس بیشتر در پسران می‌شود. این امر باعث می‌شود که در میان هم سالان خود محبوب‌تر باشند و احتمال رهبری آنها در گروه هم سالان نیز بیشتر است؛ اما بلوغ دیررسی در پسران باعث احساس بی کفایتی، طردشدگی، پرخاشگری و احساس امنیت کمتر می‌شود؛ البته ممکن است این خصایص همیشه پایدار نباشد و با ورود به بزرگسالی تغییرات دیگری حاصل شود.

در دختران تمایل به بلوغ به موقع بیشتر است. دختران با بلوغ زودرس، درون گرا و خجالتی‌تر و از نظر رفتاری ضعیف‌ترند؛ ولی به تدریج محبوبیت بیشتری پیدا می‌کنند. در کل در دختران در مقایسه با پسران تفاوت زیادی بین بلوغ زودرس و دیررس وجود ندارد.

آموزش جنسی نوجوانان

آغاز بلوغ و تغییرات بدن همراه با علایق و گرایش‌های جنسیِ رو به افزایش، سبب می‌شود نیاز نوجوان به آگاهی از موضوع جنسیت انسان، برانگیخته شود. آموزش جنسی نوجوانان اهداف گوناگونی را دنبال می‌کند. هدف نخست، توسعه دانش و آگاهی نوجوان از تغییرات رخ داده در بدن است. نوجوان باید بداند که سرعت رسشِ هر فرد، مختص خود اوست و رشد دختران و پسران تفاوت دارد. آموزش جنسی نوجوانان، باید اطلاعات پایه درباره تولید مثل انسان و فرایند آن را دربر گیرد.

هدف دوم، ارتقای سلامت جنسی نوجوان است که نه فقط شامل سلامت فیزیک بلکه شامل سلامت هیجانی و روان شناختی نیز می‌شود. سلامت جنسی نوجوانان مبتنی بر ارزش گذاری و احترام بر خود و سایر افراد از هر دو جنس و پذیرش این دیدگاه است که زن و مرد، هرچند یکسان نیستند؛ ولی اساساً موجوداتی برابرند و باید بدانند که جنسیتشان چیزی جدا از آنها نیست.

دختران با بلوغ زودرس، درون گرا و خجالتی‌تر و از نظر رفتاری ضعیف‌ترند نقش والدین

اکثر پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که نوجوانان، اطلاعات مربوط به مسائل جنسی را مستقیماً از هم سالان خود دریافت می‌کنند. اگر فرض بر این باشد که آموزش جنسی به محیط خانه تعلق دارد، یقیناً می‌توان گفت بسیاری از والدین مسئولیت خود را در این زمینه نپذیرفته‌اند. این امتناع از مسئولیت، دلایل مختلفی دارد.

برخی از والدین از گفت و گو درباره این موضوع بیش از اندازه شرم دارند یا حتی با آن برخورد منفی می‌کنند. برخی از والدین اطلاعات کافی ندارند و نمی‌دانند چگونه مطلب را برای فرزند خود توجیه کنند. بسیاری از آن‌ها می‌ترسند آگاهی از این مطالب به آزمایش کردن آنها منجر شود. از این اطلاعات لازم را به فرزندان خود ارائه نمی‌دهد و اگر هم اطلاعاتی می‌دهند، بسیار اندک و دیرهنگام می‌باشد.

زمان مناسب آموزش جنسی در خانه، سال‌های پیش از مدرسه است. اگر این اطلاعات درخصوص تولید مثل و جنسیت به کودک داده شود، در طی دوره بلوغ، والدین می‌توانند توجه خود را در راستای کمک به نوجوان برای ایجاد نگرش‌ها و احساسات مثبت و نحوه سلوک در روابط معطوف کنند. در بیان مطالب جنسی بین فرزندان دختر و پسر به والدین، پسران از محرومیت بیشتری برخوردارند.

در یک پژوهش، نوجوانان هر دو جنس گزارش کرده‌اند که احتمال گفت و گو با مادر بیشتر از پدر است و احتمال گفت و گوی والدین با فرزند نوجوان همجنس، بیشتر از فرزند نوجوان غیرهمجنس است؛ در کل مادران، تفهیم کننده اصلی مسائل جنسی به فرزندان هستند.

نقش مدرسه

تحقیقات نشان می‌دهد که ۸۵ درصد از والدین، طرفدار آموزش جنسی، در مدارس هستند؛ زیرا بسیاری از آنان به وظیفه آگاهی رسانی خود، به خوبی عمل نمی‌کنند و نوجوانان نیز به منابع اطلاعاتی علمی و قابل اعتماد نیاز دارند. در این میان اصلی‌ترین نقش بر دوش مدارس گذاشته می‌شود.

دلایل مختلفی موید ضرورت درگیرشدن مدارس در این مسئله هستند:

۱- تشکیل خانواده و آموزش جنسی، اجزای طبیعی دوره‌های آموزشی بی شماری است که هم اکنون در مدارس ارائه می‌شوند. تردید نیست که آموزش جنسی، باید بخشی از دروس زیست شناسی و یا آموزش بهداشت را تشکیل دهد. کلاس‌های اقتصاد خانواده نیز می‌توانند به مقوله روابط والدگری، آمادگی برای ازدواج و مراقبت از کودک بپردازد. دوره‌های مطالعات اجتماعی نیز باید بر روی خانواده به عنوان واحد اجتماعی اصلی و نیز بر روی مسائلی نظیر بیماری‌های مقاربتی، ازدواج زودرس یا طلاق تمرکز کند.

۲- آماده سازی نوجوانان برای ازدواج موفق در آینده و والدگری مسئولانه، هدف بسیار مهمی به شمار می‌آید.

۳- مدارس را به عنوان مؤسسات آموزشی حرفه‌ای می‌توان برای موفقیت در انجام این امر تجهیز کرد. می‌توان به معلمان آموزش داد و دوره‌های آموزشی طراحی کرد. مدارس نیز می‌توانند پس از اثبات ضرورت توجه به این نیازها، منابع لازم آن را تأمین کنند.

۴- مدرسه تنها موسسه اجتماعی است که به تمامی نوجوانان دسترسی دارد؛ بنابراین از فرصتی مناسب برای دسترسی به نوجوانانی برخوردار است که بیش از همه به آموزش جنسی نیاز دارند. والدینی که خود آموزش ندیده‌اند، نمی‌توانند به فرزندانشان در مورد این مباحث چیزی بیاموزند؛ ولی این فرزندان جمعاً در مدارس حضور می‌یابند و می‌توانند از برنامه‌های صحیح آموزش جنسی استفاده کنند.

در کل باید به این موضوع توجه داشت که اگر نوجوانی در مدرسه سوالاتی در این خصوص مطرح کند و یا اگر برداشت غلط و منفی‌ای نسبت به این روابط دارد، معلمان و مربیان تربیتی و مشاوران مدارس، نباید بی تفاوت بمانند. مدارس در کنار انجام وظیفه تعلیم و تربیت، باید آماده آموزش مسائل جنسی به نوجوانان نیز باشند.

منبع: مجله پزشکی دکتر سلام

نوشته آماده سازی فرزندان برای ورود به دوره بلوغ اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

فرزندان، قربانی رقابت مادران

شاید شما هم تجربه هم کلام شدن با مادرانی را دارید که مدام در مورد روش‌های فرزندپروری، نبوغ کودکانشان و امکاناتی که برای فرزندشان فراهم می‌کنند، صحبت می‌کنند. این مادران مرتب در هر گفتگوی دو یا چند نفره، به تعریف از فرزندشان می‌پردازند و او را اسوه هوش و ذکاوت معرفی می‌کنند. مدام در مورد اینکه فرزندشان را در چند کلاس ثبت نام کرده‌اند، چند کتاب برایش خریده‌اند، در خانه به چند زبان خارجی با او صحبت می‌کنند و خلاصه اینکه تا چد حد مادر خوبی هستند صحبت می‌کنند.

ادامه مطلب