وبلاگ کتاب هدهد

نویسنده: سارا دستوری

 

شاید در ابتدا، عبارت «فلسفه برای کودکان» کمی عجیب به نظر برسد. اما در فلسفه برای کودکان، صحبت از نظریه‌های سخت و پیچیده‌ی فلسفی نیست بلکه هدف، آموزش تفکر و پرورش مهارت‌های استدلالی در کودکان است. در این مقاله با مفهوم «فلسفه برای کودکان» بیشتر آشنا می‌شوید.

فهرست محتوا

• چیستی برنامه فلسفه برای کودکان
• ویژگی داستان‌های فبک (فلسفه برای کودکان)
• یاددهی-یادگیری در کلاس فبک
• کودک فلسفی
• هر کودک، یک داستان
• منابع

چیستی برنامه فلسفه برای کودکان

برنامه‌ی فلسفه برای کودکان (P4c مخفف کلمه‌ی philosophy for children که در فارسی به صورت مخفف به آن فبک هم گفته می‌شود) که به طور وسیعی مورد توجه دست اندر کاران تعلیم و تربیت قرار گرفته، یکی از راه‌های آموزش تفکر به کودکان است که به رشد مهارت‌های استدلال، خودمراقبتی، انواع تفکر انتقادی و خلاق از اوایل کودکی، کمک می‌کند. «متیو لیپمن[۱] با الهام از فلسفه‌های افلاطون و جان دیویی، پیشگام در آموزش فلسفه به کودکان است که تدریس فلسفه به کودکان را به عنوان پاسخی برای نگرانی‌های خود مبنی بر این موضوع که کودکان، با وجود این‌که قادر به تفکر هستند، اما خوب فکر نمی‌کنند، در نظر گرفت.» (Murris, 2008)
در این برنامه، داستان‌ها ابزار اصلیِ آموزش هستند. «آن‌چه نقش داستان را به عنوان ابزار آموزشی بارز می‌کند، این است که داستان‌ها با بهره‌گیری از ساختار منسجم به شرح واقعه یا مجموعه‌ای از وقایع تخیلی می‌پردازند و موجب رشد شخصیت‌ها، انگیزه‌ها و آهنگ داستان می‌شوند و تجربه‌ای را با خواننده به اشتراک می‌گذارند.» (دشتچی، ۱۳۸۹).

لیپمن، معتقد است دانش‌آموزان باید با استفاده از آموزش مهارت‌های فکری از سطوح پایین شناختی به سطوح بالایی چون تجزیه و تحلیل و قضاوت دست یابند. وی معتقد است با آموزش فلسفه به صورت کاربردی می‌توان این مهارت‌ها را رشد داد. (Lipman,1984)

ویژگی‌های الگوی لیپمن عبارت‌اند از: تشویق به تفکر انتقادی، تشویق به تفکر خلاق، تشویق به اجتماع پژوهشی، تشویق به مسئولیت‌پذیری، تشویق به همدلی و درک دیگری.

به اعتقاد بنجامین بلوم[۲]، روانشناس آمریکایی، سطوح شناختی دارای مراتبی است که پایین‌ترین سطح آن، دانش است که در این مرتبه، فراگیران فقط به حفظ کردن بی‌چون و چرای مطالب می‌پردازند و مطلب را درک و تجزیه و تحلیل نمی‌کنند. اجرای برنامه‌ی فلسفه برای کودکان، دانش‌آموزان را برای دست‌یابی به سطوح بالای شناختی، همچون تحلیل و قضاوت یاری می‌کند. «لیپمن معتقد است که تفکر در عمل شامل گام‌هایی است که عبارت‌اند از:

۱- نقد عمل فرد دیگر ۲- نقد خود  ۳- اصلاح عمل فرد دیگر ۴- اصلاح خود

منظور از تفکر سطح بالا، تفکری است که از لحاظ مفهوم، غنی، از نظر انسجام، سازمان یافته و به‌طور مداوم اکتشافی باشد.» (Lipman, 2003)

برای اجرای حلقه‌ی کند و کاو لازم نیست داستان‌هایی با موضوعات فلسفی و از پیش تعیین‌شده داشته باشیم که موضوعات ارزشی و اخلاقی در آنها به طور عمدی گنجانده شده باشد، بلکه استفاده از داستان‌هایی که ساختاری طبیعی دارند نیز برای اجرای این برنامه کاربرد دارد.

به کار بردن داستان‌های بومی و فولکلوریک که کودکان را با ارزش‌ها و آداب و رسوم ملی و محلی خود آشنا می‌کند و آن‌ها را به تفکر وا می‌دارد هم برای این برنامه مناسب است. «قصه‌گویی به دلیل ارتباط مستقیم و چهره به چهره با مخاطب کودک، این توانایی را می‌دهد تا با میراث‌های قومی و ملی خویش آشنا شود و هویت خود را شکل دهد». (منتی و همکاران، ۱۳۹۵).  بنابراین استفاده از داستان‌های حماسی و اسطوره‌ای که ریشه در ادبیات غنی ملی و میهنی دارد در این برنامه قابلیت اجرا دارد. «هر رویکرد به P4c که می‌خواهد از ادبیات کودک بهره بگیرد، ضرورتاً مبتنی بر سه پیش فرض درباره‌ی کودک، فلسفه و ادبیات کودک است.» (خسرونژاد، ۱۳۸۴)

[۱] Matthew Lipman

[۲] Benjamin Bloom

بستن اما فردیناند این کار را نکرد ۱۵۰,۰۰۰ ریال بعد از این‌ها گاوباز وارد شد. مغرورتر از همه بود و خیال می‌کرد که زیباتر از همه هم هست. به سوی خانم‌ها چرخید وتعظیمی کرد. شنلی قرمز بر تن داشت و قرار بود که دست آخر با شمشیر خود با حیوان بجنگد. افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view بستن یک اتفاق تازه ۱۴۰,۰۰۰ ریال صبح روز پنجشنبه، ساعت ده و پانزده دقیقه، جوزف کی چیز عجیبی توی کتری دید. توی آشپزخانه، همه چیزهای دیگر تمیز و مرتب سر جای خودشان بودند، حتی بویشان هم مثل همیشه بود. افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view اتمام موجودی بستن من همانی هستم که فکر می‌کنم ۱۸۰,۰۰۰ ریال آیا می‌دانستی مطالبی که درباره‌شان فکر می‌کنی و آن‌ها را به زبان می‌آوری این قدرت را دارند که به کلی همه چیز زندگی‌ات را عوض کنند؟ هرچه بیشتر افکار منفی را به افکار مثبت تبدیل کنی، احساس شادمانی بیشتری می‌کنی؟ اما چطوری باید این کار را انجام دهی؟! افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view بستن موریس موسه ۲۰۰,۰۰۰ ریال روزی موریس موسه گاوی را دید و گفت: «چه موس بامزه‌ای.» گاو گفت: «من گاوم. من موس نیستم!» موریس گفت: «اما تو هم مثل من چهارتا پا داری...» افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view بستن نافل بانی – ویژه کلاس‌های آموزش فلسفه برای کودکان ۱۰۰,۰۰۰ ریال دختر کوچولویی که هنوز نمی‌تواند صحبت کند، همراه پدر به لباسشویی عمومی می‌رود تا لباس‌های چرک را بشویند. او خرگوش پارچه‌ای‌اش، نافل بانی را همراه خودش می‌برد. همه چیز خوب پیش می‌رود تا این‌که تریکسی در راه خانه متوجه می‌شود که نافل بانی نیست. افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view کتاب داستان‌های فلسفی برای کودکان ویژگی داستان‌های فبک (فلسفه برای کودکان):

در این برنامه می‌بایست از داستان‌هایی استفاده شود که از تجربه‌های واقعی زندگی روزمره‌ی کودکان منشا گرفته شده باشد تا کودکان بتوانند با شخصیت‌های داستان هم‌ذات‌پنداری کنند. علاوه بر این، داستان باید قدرت تخیل کودک را هم فعال کند تا به این وسیله بتواند شخصیت‌های داستان را تجربه کند و در شادی‌ها و غم‌هایشان در خیال و ذهن خود همراه شود. «هدف لیپمن از طرح داستان‌ها و آموزش پرسش‌ورزی، تغییر مداوم زاویه دید کودکان است تا بتوانند موضوعی کاملاً نظری و انتزاعی (همچون واقعی، غیرواقعی، زیبایی، خیر، شر و عادلانه) را به شکل طرحی انضمامی و عملی در مقابل چشمان خود آورند.» (قائدی و سلطانی، ۱۳۹۰). یک داستان مناسب برای اجرای حلقه‌ی کند و کاو فلسفی، باید توانایی بر هم زدن تعادل کودک را نیز داشته باشد. یعنی باید بتواند بین آن‌چه در ذهن کودک می‌گذرد و برایش قابل پیش‌بینی است و آن‌چه در پایان داستان اتفاق می‌افتد، تناقض ایجاد کند تا به این ترتیب کودک را با مسائل چالش برانگیز آشنا سازد و او را به این درک برساند که همیشه وقایع آن‌طور که او پیش‌بینی می‌کند، اتفاق نمی‌افتند و نمی‌توان یک راه حل را برای تمامی مسائل به کار برد. به عبارتی یک نسخه برای تمام بیمارها پاسخ‌گو نیست، چنین داستانی قوه‌ی آشنایی‌زدایی دارد و کودک را با پرسش مواجه می‌کند. با توجه به زندگی آپارتمان‌نشینی و محیط بسته‌ای که کودکان امروز در آن زندگی می‌کنند، بهره‌گیری از داستان‌های تفکر برانگیز می‌تواند کودکان را با موقعیت‌ها و شرایط گوناگون و تفحص برانگیز مواجه کند. یعنی با خواندن داستان و اجرای حلقه‌ی کند و کاو، کودک شرایطی تجربه نکرده را با قدرت تخیل خود تجربه کند. «خوانش داستان، عملی فلسفی است و کوشش در درک داستان و تاویل آن، کوشش در درک جهان و تاویل آن است.». ( خسرونژاد،۱۳۸۹)

ویژگی مهم داستان‌ها این است که انسان را از این‌جا و اکنون و بعد مکانی و زمانی فراتر می‌برند و همین ویژگی، زمینه را برای تخیل و تفکر فراهم می‌آورد. «قصه‌ها، ترکیب قدرتمندی برای سازماندهی و انتقال اطلاعات و معنادهی به زندگی دارند. در واقع در جریان یک قصه ممکن است، شخصیت‌های آن با بحرانی مواجه شوند و در صدد حل آن برآیند. ارائه‌ی این روش‌ها به صورت مستقیم به افراد آسان نیست، ولی می‌توان از طریق قصه‌گویی به این هدف دست یافت.» (عسگری و کیانی، ۱۳۸۶).

در واقع در جریان یک قصه، کودک به وسیله‌ی داستان برخی حس‌های نو را تجربه می‌کند و آن‌ها را در خود جست‌وجو می‌کند مثل تنفر، حسادت، ترس و… از طریق شناخت این احساسات و گفت‌وگو درباره‌ی آن‌ها حتی می‌توان از برخی احساسات بد و ناپسند دوری جست و زمینه‌ی مسائل اخلاقی را در کودکان فراهم کرد.
آن‌ها یاد می‌گیرند نظرات کودکان هم‌سال خود را نیز بشنوند و در حرف زدن نوبت را رعایت کنند، طرف مقابل را درک کنند و همدلی را بیاموزند و شنونده ی خوبی شوند. «فرآیندی که نسل جوان با ورود به آن اندیشه‌های خویش را با یکدیگر درمیان می‌نهند، از زاویه دیدهای یکدیگر آگاه می‌شوند و نسبت به تفاوت رویکردها و یافته‌ها هوشیار.» (خسرونژاد و شکرالله زاده، ۱۳۹۵) بنابراین، حلقه‌ی کند و کاو فلسفی در کلاس‌های درس مدارس نیز با انتخاب یک داستان خوب و چالشی توسط معلم می‌تواند اجرا شود چرا که کلاس‌های کودکان پیش‌دبستان و دبستان، محل مناسبی برای تقویت مهارت گفتاری و شنیداری کودکان است. «وقتی مسائل پیچیده می‌شوند، کودک به جای استیصال، جسارت مواجهه با بخش‌هایی از ذهن خود و دوستانش را می‌یابد که هرگز بدان‌ها توجه نکرده است. او با نوعی تشریک مساعی و همراهی با ایده‌ها روبه‌رو می‌شود.» (قائدی و سلطانی، ۱۳۹۰).

بستن باهم زندگی کردن، یعنی چه؟ – مجموعه کودکان فیلسوف ۲۰۰,۰۰۰ ریال کودکان از خود سوال‌های گوناگونی می‌کنند که بیشتر آن‌ها مهم‌اند. با این همه سوال چه باید کرد؟ آیا والدین باید به همه‌ی این سوال‌ها پاسخ دهند؟ اما چرا آن‌ها به جای فرزندشان به این سوال‌ها پاسخ می‌دهند؟ افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view اتمام موجودی بستن عادی بودن و عادی نبودن – مجموعه فلسفه را بچشیم ۸۰,۰۰۰ ریال بابا! بوی سوختگی می‌آید. عادی نیست چرا عادی است؛ یادم رفته گوشت را از فر در بیاورم. نگاه کن برف می‌بارد! در بهار عادی نیست. چه چیزی عادی است و چه چیزی عادی نیست؟! افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view بستن چرا به مدرسه می‌روم؟ – مجموعه کودک فیلسوف ۲۸۰,۰۰۰ ریال فیلو دوست دارد سوال کند، او خیلی سوال می‌پرسد و گاهی هم سوال‌های خیلی خیلی سختی می‌پرسد...

• چرا من به مدرسه می‌روم؟

افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view اتمام موجودی بستن کلام و سکوت – مجموعه فلسفه را بچشیم ۸۰,۰۰۰ ریال خالی کردن ذهن کار ساده‌ای نیست، ایجاد سکوت در درون خود هم کار ساده‌ای نیست. ‌با این‌وجود ما به آن احتیاج داریم. ما به این سکوت و این خلأ احتیاج داریم تا همه چیز را مرتب کنیم. دقیقا مثل مواردی که نیاز داریم تا دیگران سکوت کنند تا بتوانیم فکر کنیم و تمرکز کنیم. در مورد داشتن حق بیان بسیار صحبت می‌شود ولی ما باید درخواست حق سکوت هم داشته باشیم. افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view بستن چرا مامان و بابا دوستم دارند؟ – مجموعه کودک فیلسوف ۲۸۰,۰۰۰ ریال فیلو دوست دارد سوال کند، او خیلی سوال می‌پرسد و گاهی هم سوال‌های خیلی خیلی سختی می‌پرسد...

• پدر، تو چرا من را دوست داری؟

افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view کتاب‌های آموزش فلسفه به کودکان یاددهی_یادگیری در کلاس فبک:

مربی و فراگیر، هر دو پرسش‌گرانی فعال هستند که با هم و در کنار هم می‌آموزند. «تغییر معلم محوری در کلاس درس به دانش‌آموز محوری، تاکید بر یادگیری همیارانه، استفاده از گفت‌وگوی نقادانه، استفاده از روش‌های حل مسئله، از اصول اساسی کلاس‌های فبک است.» (نجفی و ملکی، ۱۳۹۵). روش‌های تدریس بدیعه‌پردازی، مشارکتی، بارش مغزی، اکتشافی هدایت شده و اکتشافی نیمه هدایت شده نیز در این کلاس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پیاژه، روانشناس سوییسی نیز می‌گوید: کودکان، انسان‌های کم‌هوش‌تر از بزرگسالان نیستند؛ بلکه تنها به دلیل تجارب کمتر نیاز به کسب دانش بیشتری دارند تا دانسته‌ها و تجارب خود را کامل کنند. در این کلاس، دیدگاه مربی به فراگیر، دیدگاه از بالا به پایین یا فرودست نیست. کلاس، محفل اکتشاف و جست‌وجو است. مربی، نقش تسهیل‌گری و هدایت از راه دور را بر عهده دارد. فریره در کتاب «آموزش ستمدیدگان»، رابطه‌ی میان معلم و دانش‌آموز را سلطه‌گرانه می‌داند و می‌گوید: «معلم آن‌چه دارد، در ذهن شاگرد انبار یا ذخیره می‌سازد و شاگرد بدون تفکر، صدای کلمات را تکرار و حفظ می‌کند». (فریره، ۱۳۶۳).

در چنین کلاسی، معلم می‌بایست قبل از شروع مفاهیم درسی جدید، پیش‌زمینه‌ها و تجارب قبلیِ یادگیرندگان را نیز مد نظر قرار دهد؛ در این صورت پُلی را بین یادگیری قبلی و مفاهیم درسی جدید ایجاد می‌کند؛ به این ترتیب به معنی‌دار شدن آموخته‌های دانش‌آموزان خود، کمک؛ و ساخت شناختی آنان را کامل می‌کند. «در فرآیند یادگیری، چنانچه هر محتوایی بدون توجه به اکتشافات و تجارب قبلی دانش‌آموزان، آموزش داده شود، آموزشی یک‌جانبه، اقتدارطلبانه، تحمیل‌گرانه و مکانیکی خواهد بود.». (راجی، ۱۳۹۱). Murris, 2008 حلقه‌ی کند و کاو فلسفی را تعادل قدرت بین مربی و یادگیرنده می‌داند. در این برنامه، کلاس‌های فلسفه برای کودکان مانند کلاس‌های خشک و سنتیِ معلم‌محور نیست که معلم متکلم وحده باشد و دانش‌آموزان تنها شنوندگان محض. در کلاس‌های سنتی، دانش‌آموزان هر حرفی را بی‌چون و چرا از سوی معلم می‌پذیرند و تنها یک حقیقت وجود دارد، اما در حلقه‌ی کند و کاو فلسفی هیچ پاسخ درست و غلطی وجود ندارد و همه‌ی کودکان می‌توانند آزادانه به اظهار نظر با عدله‌ی محکم بپردازند.
«کودکان و معلم دایره‌وار می‌نشینند تا در روخوانی و گوش دادن با هم مشارکت کنند. کودکان زمانی را صرف تفکر برای طرح پرسش‌های خود و سپس بررسی آن‌ها می‌کنند. در این حلقه‌ی تفکر افراد گروه مرتباً با هم روبه‌رو می‌شوند. پرسش‌هایی که می‌پرسند، پژوهشی‌تر و اندیشمندانه‌تر می‌شود.» (برهمن و خدابخشی، ۱۳۹۶).
دموکراسی و بیان آزادانه‌ی اندیشه و مجالِ اظهارِ خود، یکی از اهداف حلقه‌ی کند و کاو است. «توانایی خوب درک کردن، هنری است که از طریق ایجاد دموکراسی در آموزش فلسفه برای کودکان حاصل می‌شود.»
(Omar kohan,2020)

اتمام موجودی بستن فلسفه برای فرزندم ۱۰۰,۰۰۰ ریال

روژه پل دروا در کتاب فلسفه برای فرزندم قصد دارد نوجوانان را وارد دنیای فلسفه کند. در این کتاب با یک دختری ۱۶ ساله به نام ماری روبه‌رو هستیم که از پدرش سوالاتی فلسفی می‌پرسد: سوالاتی که در عین سادگی بیان، پیش پا افتاده نیستند. پدر نیز با بیانی ساده، پاسخ‌ها را برای دخترش توضیح می‌دهد.

افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view اتمام موجودی بستن داستان های فلسفی جهان ، افسانه ها ۱ ۱۴۰,۰۰۰ ریال « داستان های فلسفی جهان ، افسانه ها ۱» شامل ۹۴ حکایت ساده برگرفته از فلسفه غرب، اساطیر و خرد شرق با مضامین اخلاقی است. این کتاب از دو بخش حکایت و کارگاه فلسفی تشکیل شده است. بخش کارگاه فلسفی با طرح پرسشی مضمون حکایت را گسترش می دهد و خوانندگان را به تفکر و گفت و گو دعوت می کند. افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view بستن داستان های فلسفی جهان ، افسانه ها ۲ ۱۴۰,۰۰۰ ریال

کتاب حاضر جلد دوم از داستان‌های فلسفی جهان است که همچون جلد اول شامل افسانه‌های ساده و پرمغزی است که از میان حکایات شرقی و قصه‌ها و اساطیر غربی انتخاب شده است. داستان‌هایی که مخاطب کودک و نوجوان را  به تامل و تفکر وا می‌دارد و پرسش‌های ناگزیر در ذهن آن‌ها می‌کند

افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view اتمام موجودی بستن درخت قرمز امتیاز ۱.۰۰ از ۵ ۱۰۰,۰۰۰ ریال

«درخت قرمز» درباره قدرت امید است. داستان درباره دختر بچه ای است که احساس ناامیدی و سرگردانی می کند. اما امید در غیر منتظره ترین لحظه غافلگیرش می کند. زیر همیشه در تیره و تارترین لحظه ها هم امیدی هست.

افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view اتمام موجودی بستن آب آرام و دوستانش – مجموعه قصه های ماندگار ۵ (جلد سخت) ۱۳۰,۰۰۰ ریال

آب آرام پاندای بزرگی‌ است که با راهنمایی چترش به خانه سه خواهر و برادر به نام مایکل، ادی و کارل وارد می‌شود. آن‌ها با هم دوست می‌شوند و هر روز یکی از بچه‌ها به سراغ پاندا می‌رود و هر کدام هدیه‌ای از او دریافت می‌کنند. هدیه پاندا به دوستان جدیدش قصه است...

افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view کتاب داستان‌های فلسفی برای نوجوانان کودک فلسفی:

از ویژگی‌های تفکر فیلسوف مآبانه، تعمق و ژرف‌نگری، جامعیت و انعطاف‌پذیری است. برنامه‌ی فبک، به طور مستقیم، آرای فیلسوفان را برای کودکان مطرح نمی‌کند؛ بلکه توانایی درست اندیشیدن را به کودکان یادآور می‌شود و آن‌ها را در این راه یاری می‌کند. «هدف برنامه فلسفه برای کودک اصلاً این نیست که مکاتب فلسفی را به کودکان آموزش دهیم.» (خسرونژاد،۱۳۹۸).
در برنامه فلسفه برای کودکان، کوشش می‌شود که فراگیران، از اوانِ کودکی غور کردن در مسائل مختلفی که روزانه با آن مواجه می‌شوند حتی اگر موضوعاتی بدیهی باشند، بیاموزند. بنابراین مربی موظف است که دانش‌آموزان را به چالش بکشاند؛ به این ترتیب مربی، دانش‌آموزان را از حالت انفعالی و پذیرندگی به داشتن نقشی خلاق و فعال تشویق می‌کند. از دیگر ویژگی‌های تفکر فلسفی، جامعیت است که به دیدگاه کلی((Holstic اشاره دارد. کودکان متفکر، موضوعات را از منظرهای مختلف و با عینک ذره‌بینی و اکتشافی خود می‌سنجند و ابعاد مختلف موضوعات را مد نظر قرار می‌دهند. آن‌ها در عین حال بسیار ریزبین و جزئی‌نگر هستند و مسائل را موشکافانه بررسی می‌کنند. این کودکان، راه را برای اصلاح تفکر خود باز می‌گذارند و هرگاه احساس کنند دیدگاه‌شان اشتباه یا ناقص است، در جهت تکمیل یا اصلاح دانسته‌های خود برمی‌آیند. «در حقیقت در حلقه‌ی کند و کاو، کودکان به مقام خود-ارزیابی و خود-اصلاحی می‌رسند و به این ترتیب خود را نه تنها مسئول افکار خویش، بلکه مسئول رفتار خویش نیز می‌بینند.» (هدایتی، ۱۳۹۰). آن‌ها بدون داشتن واکنش تکانشی، گفت‌وگومندی و دیالوگ را برای درک و همدلی و رسیدن به توافق بینابین برمی‌گزینند. «کودک با این چالش روبه‌رو می‌شود که بین خود و اطرافیانش، همواره یک روال چندمنطقی (multi logical) و نوعی نسبیت‌گرایی (relativism) برقرار است. به بیانی کودک برای گذار از اندیشه و تفکر شخصی خود نیاز به رویارویی با شکل‌های دیگر تفکر از یک مقوله‌ی یکسان دارد.» (قائدی و سلطانی،۱۳۹۰).

کودکان فلسفی از سعه‌ی صدر بالایی برخوردار هستند و همان‌گونه که خود، در هر موقعیتی آماده‌ی سنجش و مقایسه و انتقاد هستند، به همان میزان نیز آماده‌ی به محک گذاشتن افکارشان از جانب دیگران هستند. «فلسفه برای کودکان به منظور تحریک انگیزه‌های مسئولیت‌پذیری، تاب‌آوری و روحیه‌ی انتقادی انجام می‌شود.» Omar) kohan,2020)

هر کودک، یک داستان:

زمانی‌که این برنامه را اجرا می‌کنیم، ممکن است یکی از کودکان پایانِ داستانِ خوانده شده را عوض کند و مطابق سلیقه و تخیل خود، داستان‌سرایی کند، این کار زمینه‌ای را برای بحث فراهم می‌کند. در چنین مواقعی والدین یا تسهیل‌گران می‌توانند به کودک کمک کنند تا داستان خود را بسازد، آن وقت می‌توان در مورد داستان جدید او نیز به بحث و گفت‌وگو پرداخت و روایت داستان بازآفرینی شده را با داستان اصلی مقایسه کرد. این امر می‌تواند در پروراندن خلاقیت کودکان تاثیرگذار باشد. «به این ترتیب کلاس به اجتماعی پژوهشی تبدیل می‌شود که در آن کودکان، نظرها و اندیشه‌های خود را بیان می‌کنند و درباره‌ی آرای دیگران به بحث و گفت‌وگو می‌پردازند، در این روش دانش‌آموزان می‌توانند در فرآیند یادگیری خود مشارکت داشته باشند و با انجام دادن فعالیت‌های ذهنی، موضوع یادگیری را کشف کنند، از این رو یادگیری از طریق اجتماع پژوهشی روشی است برای افزایش خلاقیت در دانش‌آموزان.» (رستمی، مفیدی‌، فیاض، ۱۳۹۳).

وقتی کودک پیرنگ و شخصیت‌های داستان را مطابق میل خود عوض می‌کند، می‌توان زوایای پنهان ذهن کودک را از طریق پرسش و پاسخ و به چالش کشیدن، دریافت و به او کمک کرد تا کمبودهای خود را جبران کند و پاسخ سوال‌های بی‌جواب خود را بیابد. بنابراین بگذاریم کودکان داستان ذهنی خود را خلق کنند.
وقتی کودکان در این اجتماع گرد هم می‌آیند و هر یک از آن‌ها نظرات خود را بیان می‌کنند، می‌توان به ریشه‌ی تجربه‌های آن‌ها در زندگی منحصر به فردشان پی برد، به این وسیله هر یک از کودکان احساسات نو را تجربه می‌کنند چرا که هر یک از آن‌ها داستان خود را دارند. قرار گرفتن کودک در جریان مباحثه و پرسش و پاسخ، شنیدن و دفاع از پاسخ‌ها و نظرات خود، باعث تقویت و پرورش مهارت‌های شناختی از جمله زبان، تفکر و استدلال در کودکان می‌شود. «قصه، کودکان را در کشف جهان پیرامون، شناخت و آشنایی با نام کنش‌ها و اشیاء، دستیابی به گفتاری پربارتر و لذت بردن از شگفتی‌های زبان یاری می‌رساند.» (منتی و همکاران، ۱۳۹۵). تسهیل‌گر باید مهارت‌های رَوَندی کودکان را نیز تقویت کند یعنی باید توضیحات روشن و واضح را از کودکان بخواهد و ضد و نقیض گوییِ کودکان را اصلاح کند، اگر نظرات کودک واضح‌تر از صحبت قبلی او بود، نشان‌دهنده‌ی رشد فکری اوست در غیر این‌صورت می‌بایست تناقض را رفع کند. تسهیل‌گر مستدل بودن نظرات را در طی جریان بحث به کودکان یادآور می‌شود. این‌که کودکان جنبه‌های گوناگون مسائل را در نظر بگیرند و از تک بعدی نگری پرهیز کنند، از ویژگی‌های مهم جریان کند و کاو است.
انتخاب کتاب‌های داستان متناسب با ویژگی‌های عاطفی و روان‌شناختی و توانایی زبانی و عقلانی کودک، از دیگر مولفه‌های مهمی است که باید در حلقه‌های فکرپروری به آن توجه ویژه شود. وقتی کتاب‌هایی متناسب با سن و ویژگی‌های شناختی کودکان انتخاب شوند، می‌توان به کاهش و پیشگیری از ویژگی‌هایی مانند پرخاشگری نیز کمک کرد. «می‌توان انتظار داشت که با تقویت تفکر استدلالی و منطقی کودک از طریق گفت‌وگوهای جمعی، بتوان پرخاشگری را در آنان مهار کرد. نتایج تحقیقات متعددی، تاثیرات مثبت این برنامه بر کنترل رفتارهای پرخاشگرانه را در کودکان نشان داده است.» (هدایتی، ۱۳۹۱).
جمله‌ای منسوب به سقراط است که می‌گوید: «وقتی قصه‌گویی در جامعه، بد انجام شود نتیجه‌ی آن تباهی است.» این جمله بیان کننده‌ی رسالت مهمِ قصه‌گویی و داستان‌خوانی و وظیفه‌ی مهم تسهیل‌گر و مربی در اجرای امر داستان‌گویی است. چگونگی خواندن ‌و انتقال احساسات و شخصیت‌پردازیِ داستان، آن‌گونه که ماهیت داستان را به صورتی قابل درک برای کودکان توصیف کند، به گونه‌ای که کودکان با اشتیاق و علاقه به داستان گوش فرا دهند و کودکان را در سرزمینِ تخیل با خود همراه کند، از وظایف مهم تسهیل‌گر، در حلقه‌ی کند و کاو فلسفی است که اجتماعِ گفت‌وگومندی و پرسش‌گری را در میان کودکان به گونه‌ای پرشور فراهم سازد.

منابع:

_خسرونژاد، مرتضی. (۱۳۹۸). دیدگاه: گفتگو با طرف سوم درباره‌ی تنگناهای ادبی و فلسفی در ترویج و تحقیق فبک در ایران. مطالعات ادبیات کودک، سال ۱۰، شماره ۲، صص۲۰۱-۱۶۹
_ خسرونژاد، مرتضی، شکرالله زاده، سودابه. (۱۳۹۶). معنا و مبنای دیالوگ در جنبش فلسفه برای کودکان: کوششی در تدوین نظریه یادگیری و آموزش دیالوجیک. مطالعات آموزش و یادگیری. سال۱۰،شماره ۱٫ صص۹۶-۵۳
-برهمن، مریم. خدابخشی صادق آبادی. (۱۳۹۶). آموزش فلسفه برای کودکان. پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری. دوره۲٫ شماره ۹٫ صص ۱۰۴-۹۰
_ منتی، مهین. میراحمدی، شکوفه. عبدالرحیمی، سارا. حیدریان، زهرا. پیری مراد حاصلی، میلاد.( ۱۳۹۵). بررسی رابطه آموزش به شیوه‌ی قصه‌گویی بر میزان هوش کلامی و گنجینه لغات کودکان پیش‌دبستانی. کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی. سال ۵٫ صص ۲۴۸۳-۲۴۷۳
-نجفی، حسن. ملکی، حسن.(۱۳۹۵). پدیدارنگاری تجربه زیسته متخصصان از تاثیر فلسفه تعلیم و تربیت انتقادی بر طراحی عناصر برنامه درسی. فلسفه تعلیم و تربیت. شماره ۷٫ صص ۲۷۷-۲۶۳
_رستمی، کاوه. مفیدی‌، فرخنده. فیاض، ایراندخت. (۱۳۹۳). مقایسه تاثیر داستان‌های فکری فیلیپ کم و مرتضی خسرونژاد بر رشد خلاقیت در کودکان دوره آمادگی شهر تهران در سال تحصیلی۱۳۸۹-۱۳۹۰٫ مطالعات ادبیات کودک، سال۵، شماره۱٫ صص۷۴-۵۰
_ راجی، ملیحه. (۱۳۹۱). تعلیم و تربیت انتقادی و پیوندهای آن با برنامه آموزش فلسفه برای کودکان. تفکر و کودک. سال۳٫ شماره ۱٫صص۴۲-۱۵
-قاعدی، یحیی. سلطانی، سحر. (۱۳۹۰). فلسفه ویتگنشتاین و برنامه فلسفه برای کودکانP4C. تفکر و کودک. سال ۲٫ شماره ۱٫ صص۱۰۷-۹۱
-حسینی، افضل‌السادات. حسینی، سید حسام. (۱۳۹۰). بررسی رویکردهای مختلف در برنامه آموزش فلسفه برای کودکان و نسبت آن با برنامه درسی رسمی. سال۷٫ شماره ۲٫ صص ۱۷۵-۱۴۷
-هدایتی، مهرنوش. «فلسفه برای کودکان» و کنترل پرخاشگری. (۱۳۹۰). تفکر و کودک. سال ۲٫ شماره ۱٫ صص ۱۳۴-۱۰۹
_دشتچی، مژگان. (۱۳۸۹) ادبیات داستانی کودکان و نقش آن در رشد تفکر. تفکر کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال۱٫ شماره ۲٫ صص۳۷-۲۳
-اسکندری، حسین. کیانی، ژاله. (۱۳۸۶). تاثیر داستان بر افزایش مهارت فلسفه ورزی و پرسشگری دانش آموزان. دوره. مطالعات برنامه درسی. سال ۲٫ شماره ۷٫ صص ۳۶-۱
_خسرونژاد. مرتضی. (۱۳۸۴). «درباره‌ی مولفه‌های داستان کودک و برنامه آموزش فلسفه برای کودکان و نوجوانان» گفتگوی سعید ناجی با دکتر خسرونژاد. کتاب ماه کودک و نوجوان. سال هشتم. شماره دوازهم. صص۳۰-۲۶
-فریره، پائولو.(۱۳۶۳). آموزش ستمدیدگان. ترجمه علی شریعتمداری. تهران، نشر چاپخش تهران

-Murris, Karin, (2008)‎.‎ Philosophy with children, the stingray and Educative value of Disequilibrium.‎ Philosophy of Education.‎
-Lipman, Mattew.‎ (2003)‎.‎ Thinking in Education.‎ 2nd education.‎ Cambridge University Press.‎
-Omar kohan, Walter.‎ (2002)‎.‎ Education, Philosophy and Childhood.‎ Thinking
-Lipman,Mattew.‎ (1984)‎.‎ The Cultivation of Resoning Through Philosophy.‎ Educational Leadership.‎

نوشته «فلسفه برای کودکان»، ضرورت تعلیم و تربیت نوین اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

گردآوری و ترجمه: شیما حسینی

خواب خوب، نیاز اساسی و ابتدایی کودکان است. بر سلامت جسم و روان تاثیر فراوان دارد و نقشش از بدو تولد آغاز می‌شود.

مغز از ابتدای تولد فعالیتش را برای رشد بدن آغاز می‌کند و میزان زیادی از این فعالیت را در هنگام خواب نوزاد انجام می‌دهد. در ارتباط با خواب، به مرور زمان و همراه با رشد بدن، ساعت زیستی یا ساعت بدن یا میزان خواب و بیداری را مطابق روشنایی روز و تاریکی شب شکل می‌‌دهد و تنظیم می‌کند. به‌ این ترتیب که نوزادان در ابتدای تولد خواب منظمی ندارند اما تا حدود سه تا شش ماهگی میزان خواب و بیداری منظمی پیدا می‌کند.

علاوه بر شکل‌گیری و تنظیمات چرخه‌ی خواب و بیداری در بدن، چرخه‌ی خواب هم پرورش پیدا می‌کند؛ چرخه‌ی خواب شامل دو مرحله است:

• خواب فعال یا خواب با حرکت سریع چشم(REM) که در آن چشم مدام زیر پلک حرکت می‌کند: در طول این مرحله مغز فعال است و تنفس و تپش قلب به شکل نامرتب انجام می‌شود.
• خواب آرام یا خواب بدون حرکت چشم (NON-REM): این مرحله شامل خواب سبک و عمیق است و در طول آن خون بیشتری برای عضله‌های بدن فراهم می‌شود، انرژی لازم برای بدن بازیابی می‌شود و هورمون‌های لازم برای رشد ترشح می‌شوند.

تنظیم این چرخه نیز با رشد نوزاد تغییر پیدا می‌کند و تکمیل می‌شود. چرخه‌ی خواب نوزادان ۵۰ درصد در خواب فعال و ۵۰ درصد در خواب آرام سپری می‌شود و روی هم رفته ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. در شش ماهگی زمان خواب فعال یا REM به ۳۰ درصد تقلیل می‌یابد و وقتی کودکان به سن سه سالگی می‌رسند، مدت چرخه با مدت چرخه در بزرگسالی برابر می‌شود و به ۹۰ دقیقه می‌رسد.

اما مدت خواب کافی برای نوزادان، کودکان و نوجوانان متفاوت است و ساعت خواب آنها در سیر تکامل رشد تغییر می‌کند. هر چه نوزادان بزرگتر می‌شوند، در روز کمتر و در شب بیشتر می‌خوابند و روی هم رفته با رشد بیشتر، به خواب کمتری احتیاج پیدا می‌کنند.

برای خواب کودک ملزومات و الگوهای متنوعی وجود دارد و ممکن است یک نوزاد به طور خاص نیازهای متفاوتی داشته باشد، اما در ارتباط با زمان کافی برای خواب نوزادان و کودکان در سنین مختلف می‌توان به الگویی کلی اشاره کرد.

فهرست محتوا

زمان و میزان خواب کافی برای نوزادان و کودکان

علائم و نشانه‌های کمبود خواب در کودکان و نوجوانان

• علائم جسمی
• علائم احساسی

اختلال‌های خواب در کودکان و نوجوانان

• بدخوابی در کودکان و نوجوانان (Dyssomias)
• خواب‌پریشی در کودکان و نوجوانان (Parasomnias)
• اختلالات خواب مربوط به بیماری‌های جسمی و روانی در کودکان و نوجوانان
• اختلال‌های مربوط به تنفس در خواب
• اختلال شب‌ادراری در کودکان و نوجوانان
• عوامل موثر بر شب‌ادراری کودکان و نوجوانان
• پیامدهای احساسی شب‌ادراری در کودکان و نوجوانان
• توصیه‌هایی برای والدین در ارتباط با شب‌ادراری کودکان و نوجوانان

بهداشت خواب چیست و چگونه به کودکان کمک می‌کند؟

اهمیت و تاثیر خواندن کتاب داستان هنگام خواب

زمان و میزان خواب کافی برای نوزادان و کودکان

زمان و میزان خواب کافی برای نوزادان و کودکان ۱. میزان خواب در نوزادان زیر سه ماه

نوزادانی که به تازگی متولد شده‌اند، مدام می‌خوابند و بیدار می‌شوند. و در واقع چرخه‌ی خواب و بیداری یا ساعت بدن نوزاد در تعامل با احتیاج او به تغذیه است. نوزادان در این سن، روی هم رفته حدود ۱۸ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند. خوابی بدون نظم و ترتیب دارند. زمان بیداری ممکن است بین یک تا سه ساعت طول بکشد و زمان خواب از چند دقیقه تا چند ساعت.

نوزادانی که به تازگی متولد شده‌اند، نیازشان به خواب را با روش‌های گوناگونی از قبیل غرغر، گریه یا مالیدن چشم‌ها بیان می‌کنند.

چرخه‌ی خواب نوزادان تازه متولد شده میان خواب فعال و خواب آرام، حدود ۳۰ تا ۵۰ دقیقه طول می‌کشد. ممکن است در طول این چرخه بیدار شوند و برای خواب دوباره نیاز به کمک داشته باشند.

• بهتر است در این سن نوزاد، در هنگام خواب‌آلودگی و نه خواب کامل در رختخواب قرار داده شود. به این شکل که روی پشتش خوابانده شود و روی سر و صورتش پتو، پارچه یا هیچ‌چیز دیگری نباشد.

۲. میزان خواب در نوزادان ۳ تا ۱۱ ماه

در سه ماهگی به مرور خواب نوزادان در طول روز کمتر و هنگام شب، بیشتر می‌شود. اما به هر حال ۲ تا ۳ بار خواب دوساعته روزانه را دارند و ممکن است شب هم حداقل یک بار بیدار شوند.

نوزادان در شش ماهگی طولانی‌‌مدت‌ترین خواب شبانه را تجربه می‌کنند. خوابی که حدود ۹ تا ۱۲ ساعت طول می‌کشد؛ زیرا تغذیه‌ی شبانه‌ی آنها دیگر ضروری نیست.

• بهتر است در این سن برای خواب روزانه و شبانه‌ی نوزادان به مروز زمانبندی و برنامه‌ی معین و مقدمه و روالی برای پیش از خواب در نظر گرفت.

بستن شب‌به‌‌خیر عزیز دلم! – مجموعه ماجراهای عزیز دلم ۴۹۹,۰۰۰ ریال شیر آب چک‌چک می‌کند و پسرک می‌پرسد: «مامان اگر توی اتاقم پر از آب بشود، بعد آن موج‌های پرسروصدا من و تختخوابم را از پنجره‌ی اتاقم ببرند بیرون توی خیابان تاریک، آن هم بدون شما، چی؟» افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view بستن همه می‌روند برای خواب ۳۴۰,۰۰۰ ریال آن زمان که آسمان به سرخی می‌زند و غروب بر نوک درختان پنجه می‌کشد هنگام خواب است، هم‌راه شو. «همه می‌روند برای خواب» گشت و گذاری سحرآمیز است در یک شب تابستانی سوئدی به سوی چراگاه و گاوها، گوسفندها و همه‌ی جانوران کوچک دیگر که دنبال بازی‌اند نه خواب. افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view اتمام موجودی بستن من می توانم تنها بخوابم امتیاز ۵.۰۰ از ۵ ۲۵۰,۰۰۰ ریال

برخی کودکان تمایلی به تنها خوابیدن ندارند. نویسنده به روشی ساده آماده کردن مقدمات خواب کودک را یاد آوری و نحوه ی برخورد با مسئله را برای کودک و همچنین پدر و مادرها بیان می کند.

افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view اتمام موجودی بستن خرسی، بگیر بخواب! – مجموعه خرسی و باباش ۶۰,۰۰۰ ریال وقت خوابیدن خرسی بود. بابا خرسی گفت: «وقت خواب است خرسی.» خرسی گفت: «نع!» بابا خرسی گفت: «دندان‌هایت را مسواک بزن و بگیر بخواب.» خرسی گفت: «نع!» افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view اتمام موجودی بستن خوابت نمی‌برد، خرس کوچولو؟ – مجموعه قصه‌های خرس کوچک و خرس بزرگ ۱۸۰,۰۰۰ ریال

شب است. خرس کوچولو به رختخواب رفته است تا بخوابد و خرس بزرگ کتاب می‌خواند. اما خرس کوچولو خوابش نمی‌برد و مرتب خرس بزرگ را صدا می‌زند و از تاریکی شکایت دارد.

افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view مشکل بی‌خوابی در کودکان ۶. میزان خواب در نوجوان‌ها

نوجوانان در سن بلوغ حدود ۸ تا ۱۰ ساعت خواب نیاز دارند تا در طول روز سطح هوشیاری خوبی داشته باشند.

تغییرات ساعت درونی بدن در نوجوانی به معنای آن است که او گرایش دارد تا شب دیرتر به رختخواب برود و صبح هم دیرتر بیدار شود؛ اگرچه چنین اتفاقی معمولی و نرمال است و با گذر دوره‌ی نوجوانی رفع می‌شود.

***

چنان‌که توضیح داده شد، کودکان در رده‌های سنی متفاوت به تناسب نیاز بدن، به خواب کافی نیاز دارند. خواب خوب و کافی به تقویت سیستم ایمنی و عصبی و عملکرد مغز کمک می‌کند. هنگام خواب، مغز نیروهایی که در طول روز به کارگرفته را بازیابی و تجدید می‌کند و اگر به خوبی استراحت کرده باشد، در روز قادر به حل مسئله، یادگیری و تفریح است. در واقع کودکانی که همواره خوب می‌خوابند؛

• خلاقیت بیشتری به خرج می‌دهند.
• توجه و تمرکز بیشتری روی مسائل دارند.
• توانایی‌شان برای حل مسئله بیشتر است.
• در یادگیری، به‌یادسپاری و تصمیم‌گیری‌ها بهتر عمل می‌کنند.
• با دیگران راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند.

نداشتن خواب کافی در شب، علائم ناخوشایندی برای کودکان در پی دارد و همیشه نمی‌تواند با خواب بیشتر در شب بعد جبران شود. تکرار کمبود خواب یا خوابی با کیفیت پایین منجر به علائم رفتاری، شناختی-روانی و احساسی متفاوتی می‌شود.

اختلال‌های خواب در کودکان و نوجوانان اختلال‌های خواب در کودکان و نوجوانان:

در حدود ۹۰ اختلال خواب در دوران کودکی شناخته شده است. تمام این اختلال‌ها در سه حوزه‌ی اصلی جای می‌گیرند:

1. بدخوابی در کودکان و نوجوانان (Dyssomias)

بدخوابی‌ به مشکلات به خواب‌رفتن یا تداوم خواب مربوط می‌شود و ممکن است ناشی از مشکلات رفتاری یا جسمی باشد. شایع‌ترین نمونه‌ها عبارتند از:

اختلال‌های مربوط به تنفس در خواب (خر و پف کردن، نفس‌نفس‌ زدن، یا وقفه‌های تنفسی در خواب)، دست‌وپا زدن تناوبی، سندورم پای بی‌قرار (گاهی به شکل دردهای زیادشونده توصیف می‌شوند)، اختلال‌های مربوط به شروع خواب (کودکان نمی‌پذیرند به رختخواب بروند یا در رختخواب بمانند) و سندروم تاخیر در فاز خواب.

سندروم تاخیر در فاز خواب، زمانی است که ساعت بیولوژیکی بدن جابه‌جا می‌شود و فرد نیمه‌های شب یا نزدیکی‌های صبح به خواب می‌رود و تا نزدیکی‌های ظهر یا بعدازظهر می‌خوابد. که البته این مشکل بیشتر در نوجوانان عمومیت دارد.

2. خواب‌پریشی در کودکان و نوجوانان (Parasomnias)

خواب‌پریشی در ارتباط با بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد. این بیداری ممکن است کامل یا ناقص و همراه با خوابالودگی و ناهشیاری باشد.

شایع‌ترین خواب‌پریشی‌ها عبارتند از: راه‌رفتن در خواب، حرف‌زدن در خواب، کابوس‌های شبانه، هراس‌های شبانه (با کابوس‌ها کاملا متفاوت است) و شب‌ادراری.

بسیاری از کودکان یک یا چند نوع از این خواب‌پریشی‌ها را در برخی مراحل دوران کودکی تجربه می‌کنند. این تجربه‌ها کاملا طبیعی‌اند و به نظر، بخشی از روند رشد به حساب می‌آیند. اما اگر این رفتارها در بازه‌ی زمانی طولانی ادامه پیدا کنند، یا به کرات رخ دهند یا برای کودک خطر ایجاد کنند (برای مثال زمانی که در خواب راه بروند و از خانه خارج شوند) نیاز است تا با متخصص کودکان مشورت شود.

3. اختلالات خواب مربوط به بیماری‌های جسمی و روانی در کودکان و نوجوانان

این اختلالات به وضعیت تشخیص برمی‌گردند؛ مثلا فردی به اختلال کم‌توجهی_بیش‌فعالی (ADHD) مبتلاست و اگر این وضعیت تشخیص داده شود و درمان شود، مشکل خواب هم بهبود پیدا می‌کند.

در ادامه درباره‌ی دو مورد از اختلال‌های رایج خواب یعنی اختلال‌های مربوط به تنفس در خواب و شب‌ادراری، توضیح بیشتری آورده شده است:

• اختلال‌های مربوط به تنفس در خواب

یکی از مرسوم‌ترین اختلال‌های خواب، مشکلات تنفسی است و همان‌طور که توضیح داده شد از خر و پف گرفته تا سندورم وفقه تنفسی یا آپنه خواب (osas) را شامل می‌شود. در اختلال آپنه، انسدادی در بخش بالایی راه هوایی بینی پیش می‌آید که حین خواب منجر به نارسایی‌های تنفسی می‌شود. البته هر خر و پفی لزوما به معنای وقفه‌ی تنفسی نیست و از ۱۲ درصد کودکی که خر و پف می‌کنند تنها ۳ درصد به آپنه مبتلا هستند.

کودکان مبتلا به آپنه به طور معمول به دلیل مشکل در تنفس، در طول خواب شبانه زیاد بیدار می‌شوند. ممکن است این فشار تنفسی موجب افت میزان اکسیژن خون در سطوح مختلف شود و دریافت اکسیژن در بافت‌ها و سلول‌های اعضای بدن، از جمله مغز، کاهش پیدا کند.

نکته مهم اینکه اختلالات خوابی از این دست، ممکن است به عارضه‌های شناختی بینجامد. عارضه‌هایی که بر توانایی تفکر، تمرکز و توجه و پردازش اطلاعات و به خاطر سپاری و یادآوری کودک به شدت موثرند. هم‌چنین پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کودکان با مشکلات تنفسی در خواب، آی‌کیوی پایین‌تر و در نتیجه عملکرد ضعیف‌تری در مدرسه دارند.

آنا جویس (پژوهشگر حوزه‌ی خواب و رشد شناختی، از دانشگاه کاونتری) به همراه همکارانش در سال ۲۰۱۷ پژوهشی انجام داد تا تاثیر مشکل تنفسی در اختلال خواب را بر رشد شناختی ۲۲ کودک در رده‌ی سنی ۲ تا ۴ سال بسنجد.

پرسش پژوهش، «چگونگی و کیفیت تاثیر خواب آشفته و نامنظم شبانه بر توانایی، آمادگی و بازدهی زندگی کودکان این رده‌ی سنی» بود. در واقع توانایی‌های کودکان در این مرحله از رشد، میزان آمادگی آنان برای مدرسه و بازدهی زندگی آینده‌‌شان را پیش‌بینی می‌کند.

کودکان به دانشگاه کاونتری برده شدند تا مهارت‌های دیداری، حرکتی و گفتاری آنها سنجیده شود. ابتدا پژوهشگران درباره‌ی توانایی گفتاری و رفتاری کودکان از والدین کودکان پرسش‌هایی کردند و سپس از والدین خواسته شد تا در خانه با استفاده از تجهیزاتی میزان تنفس، تپش قلب و اکسیژن کودکان را حین خواب اندازه بگیرند.

یافته‌های پژوهش چنین بود: کودکانی که در طول خواب کمترین میزان اکسیژن را دریافت می‌کردند، در مهارت گفتاری و بیانی ضعیف‌تر از دیگران عمل می‌کردند؛ یعنی برای اینکه افکارشان را در قالب کلمات و جمله‌ها بیان کنند، بیش از همه با مشکل مواجه بودند. کودکان با مشکل تنفسی در خواب، بنابر گفته‌ی والدینشان مشکلات رفتاری نیز داشتند برای مثال رفتار اجتماعی موافق یا مطلوب (رفتارهایی چون مهربانی و کمک به دیگران) را از خود نشان نمی‌دادند.

هیچ‌یک از کودکان این پژوهش گرفتار (OSAS) نبودند. طبق این پژوهش، مشکلات تنفسی به تنهایی برای ایجاد مشکلات شناختی کافی بود. اهمیت این نکته در اینجاست که (OSAS) خفیف در کودکان اغلب قابل توجه و تشخیص نیست و در حال حاضر اتفاق نظری برای سطح شدتی که باید درمان شود، وجود ندارد.

یافته‌ی دیگر پژوهش چنین بود که کودکان با ساعت خواب طولانی‌تر، مشکلات احساسی کمتری از جمله ترس، اضطراب و غم را داشتند که البته منطقی و معنی‌دار به نظر می‌رسید. زیرا پژوهش‌های پیشین دریافته بودند که درمان اختلال‌های خواب کودکان موجب بهبودی مشکلات احساسی است. از سوی دیگر بی‌توجهی به اختلال‌های خواب در کودکی ممکن است موجب اختلال‌های اضطرابی در بزرگسالی شود.

• اختلال شب‌ادراری در کودکان و نوجوانان

یکی از اختلال‌های مربوط به خواب که در دسته‌ی خواب‌پریشی قرار می‌گیرد و پیش‌تر هم درباره‌ی آن صحبت شد، شب‌ادراری است. این اختلال مربوط به زمانی است که بدن کودکان به رشد کافی برای کنترل اوره در مثانه حین ساعات خواب شب رسیده است و میان کودکان پیش از دبستان، دبستان و حتی نوجوانان رواج دارد. البته این اختلال، بیماری جدی محسوب نمی‌شود و اغلب با بزرگ‌تر شدن کودکان رفع می‌شود اما به‌هر حال برای کودکان و والدین موضوعی ناراحت‌کننده است. در ادامه عوامل موثر بر این اختلال و توصیه‌هایی برای والدین و خانواده در این زمینه آورده شده است:

عوامل موثر بر بر شب‌ادراری کودکان و نوجوانان:

• ژنتیک: اگر یکی از والدین بعد از ۵ سالگی دچار این اختلال بوده باشد، تا ۴۰ درصد احتمال درگیری کودکانش با این اختلال وجود دارد. در صورت ابتلای هر دو والدین، این احتمال به ۷۰ درصد می‌رسد.
• اضطراب و استرس: یکی از مرسوم‌ترین دلایل شب‌ادراری است. کودکان ممکن است هنگام جابه‌جایی به خانه یا مدرسه‌ی جدید، تجربه‌ی جدایی والدین یا مرگ یکی از والدین یا عزیزان یا هنگام وقوع رویدادی خاص دچار این اختلال شوند. یادگیری برخورد صحیح با این اضطراب، می‌تواند شب‌اداری را متوقف و رفع کند.
• خواب عمیق: خواب عمیق در دوره‌ی نوجوانی عادی و نرمال است زیرا احتمال آنکه نوجوان برنامه‌ی خوابی ضعیف و کم خوابی داشته باشد، زیاد است. در دوره‌ی بلوغ به‌ویژه برای نوجوانان دوره‌ی دبیرستان چنین وضعیتی شایع است.
• وقفه‌ی تنفسی یا آپنه: در نمونه‌های نادری شب‌ادراری ناشی از ابتلای کودک به وقفه‌های تنفسی در خواب است. بدن کودکان در این شرایط مغز را از نظر تعادل شیمیایی تغییر می‌دهد. همین تغییر ممکن است به شب‌ادراری بینجامد.
• یبوست: محل قرارگیری مثانه و روده‌ها در بدن، در کنار همدیگر است. پیچ‌خوردگی روده (یبوست) ممکن است به مثانه فشار بیاورد و کودک نتواند مثانه‌اش را کنترل کند. بنابراین درمان یبوست اغلب اولین مرحله از درمان شب‌ادراری در این شکل است.
• بیماری کلیه یا مثانه: اگر کودکی در طول روز و شب نمی‌تواند مثانه‌اش را کنترل کند یا علائم بیمارگونه‌ی دیگری چون درد هنگام دفع، یا دفع مکرر دارد، احتمال بیماری کلیه و مثانه‌ی او زیاد است.
• بیماری‌های عصبی: گاهی مشکل نخاعی در سال‌های ابتدایی کودکی در طول رشد و نمو شدیدتر و حادتر و در نتیجه موجب شب‌اداری می‌شود. اگر کودک شما با مشکلات دیگری همچون بی‌حسی، گزگز کردن و درد در پاها مواجه است نیز امکان دارد دچار شب‌اداری شود، هر چند احتمال آن بسیار اندک است.
• مشکلات جسمی و پزشکی دیگر: در نمونه‌های اندکی دیابت، اختلال کم‌توجهی_بیش‌فعالی (ADHD) یا استفاده از برخی داروها ممکن است منجر به شب‌ادراری شوند.

پیامدهای احساسی شب‌ادراری در کودکان و نوجوانان:

شب‌ادراری هم برای کودکان و هم برای اعضای دیگر خانواده پیامدهای احساسی دارد. کودکان ممکن است احساس شرم، نگرانی، کمبود حرمت خود را تجربه کنند. این تجربه‌ها بر روابط، کیفیت زندگی و فعالیت‌هایشان در مدرسه اثرگذار است. کودکان و نوجوانان ممکن است از حضور در اردوهای چند روزه (که مجبورند شب را کنار دوستانشان بگذرانند) پرهیز کنند. ممکن است از سوی خواهر و برادرها طرد شوند. حتما کارهای نظافت به کارهای افراد خانواده اضافه می‌شود.

اما نکته‌ای که همیشه باید به یاد داشته باشید این است: شب‌اداری تقصیر و گناه کودک نیست و او بر این وضعیت کنترلی ندارد. افراد خانواده و دوستان نباید کودک را از این بابت مقصر بدانند و تنبیهش کنند یا به او احساس شرم و گناه بدهند. در عوض باید با پزشک در ارتباط باشند تا دلیل و مسئله‌ی اصلی را پیدا کنند و گام به گام برای حل مسئله پیش بروند.

توصیه‌هایی برای والدین در ارتباط با شب‌ادراری کودکان و نوجوانان:

• میزان خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های کافئین‌دار را محدود کنید و از خوردن اسنک‌های شور و شیرین به ویژه در عصر و شب بپرهیزید.
• کودکانتان را تشویق کنید تا به طور مرتب، هر دو یا سه ساعت یک‌بار و البته پیش از خواب، به دستشویی بروند.
• در صورت لزوم تنها یک‌بار کودکانتان را در طول شب بیدار کنید تا به دستشویی بروند. توجه داشته باشید که بیدارکردن کودک بیش از یک‌بار در شب ممکن است چرخه‌ی خواب او را به هم بزند و در این صورت کودک در روز بعد یا در مدرسه با مشکل مواجه خواهد شد.
• برای اردوهای چند روزه که کودک شب را بیرون از خانه می‌گذراند، با کودکتان صحبت کنید تا در صورت لزوم از مشاورها یا مسئول‌های اردو به طور خصوصی کمک بگیرد.

کابوس‌های شبانه در کودکان

• کابوس‌های شبانه در کودکان

بستن چه خواب بدی دیدم! – ماجراهای کریتر ۱۴۰,۰۰۰ ریال

خواب دیدم یک معجون جادویی درست کردم و سرکشیدم و یک‌دفعه شکل یک هیولا شدم. نعره می‌زدم و همه از من می‌ترسیدند. هرکاری هم که دوست داشتم، انجام می‌دادم. نه موهایم را شانه می‌کردم و نه دندان‌هایم را مسواک می‌زدم ولی...

افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view اتمام موجودی بستن نیکی و گرگ‌های بد گنده – مجموعه قصه‌های دوستی ۲ امتیاز ۴.۰۰ از ۵ ۲۴۰,۰۰۰ ریال شب بود و باد می‌وزید. نیکی از خواب پرید... کمک! مامان با عجله توی اتاق آمد و پرسید: «چه خبر شده؟» نیکی گفت: «گرگ! صدتا گرگ دنبالم می‌کردند.» مامان گفت: «صدتا گرگ؟مطمئنی؟» افزودن به علاقه مندی اطلاعات بیشتر Quick view بستن خواب بد ۱۸۰,۰۰۰ ریال برادر خرس اسباب‌بازی موجودات فضایی و فیلم‌های ترسناک را خیلی دوست داشت و همیشه پول‌هایش را جمع می‌کرد تا از این اسباب‌بازی‌ها بخرد ولی خواهر خرسک اصلا این اسباب‌بازی‌ها را دوست نداشت. یک روز داداش خرسی به سینما رفت تا فیلم جنگ موجودات فضایی را ببیند. شب هم او و هم خواهر خرسک کابوس دیدند. آن‌ها خواب موجودات فضایی را دیدند و وحشت‌زده از خواب پریدند... . افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view بستن یک دوست مثل هیولا ۳۰۰,۰۰۰ ریال ببری با هیولای زیر تختش دوست است. آن دو هر شب تا قبل از خواب با هم بازی می‌کنند. هیولا هیچ‌وقت ببری را نمی‌ترساند، چون دوست‌های خوب هیچ‌وقت همدیگر را نمی‌ترسانند... افزودن به علاقه مندی افزودن به سبد خرید Quick view کابوس‌های شبانه در کودکانعلائم و نشانه‌های کمبود خواب در کودکان و نوجوانان بهداشت خواب چیست و چگونه به کودکان کمک می‌کند؟

در پایان به توصیه‌هایی برای خواب خوب و با کیفیت توجه کنید:

بهداشت خواب چیست و چگونه به کودکان کمک می‌کند؟

در خلال توضیحات مربوط به مدت زمان خواب لازم برای نوزاد و کودک در سنین مختلف، اشاراتی به بهداشت خواب شد. منظور از بهداشت خواب مقدمات و شرایطی است که همواره برای خواب هر فرد، فراهم می‌شود. در اینجا به شکل کلی و دسته‌‌بندی‌شده به مواردی که از سوی مرکز درمانی ارماند ارائه شده است، می‌پردازیم. والدین با رعایت این نکات می‌توانند به خواب خوب کودکانشان کمک کنند و از این طریق در رشد سالم جسمی و روانی آنها موثر باشند. مواردی که ذیل عنوان بهداشت خواب باید در نظر گرفت عبارتند از:

• کافئین: بهداشت خواب خوب، از روز و با در نظر گرفتن خوراکی‌های کودک شروع می‌شود. کافئین یک خوراکی محرک است و کودک را بیدار نگه می‌دارد و مانع خواب راحت و آرام او می‌شود. نوشیدنی‌هایی مثل چای، قهوه، نوشابه، نوشابه‌های انرژی‌زا و سوداهای گازدار، کافئین دارد. اگر کودکتان از این خوراکی‌ها استفاده می‌کند، مقدارش را محدود کنید و زمان مصرفش را پیش از ناهار بیندازید.
• غذا: پرخوری در شب و نزدیک به ساعت خواب، مانع خواب راحت است. برای خوردن وعده‌ی شام زمان مناسبی را انتخاب کنید.
• ورزش: اگر کودکان در طول روز به میزان کافی تحرک نداشته باشند، ممکن است شب به سختی به خواب بروند. کودکتان را تشویق کنید تا ورزش و بازی‌های فیزیکی انجام دهد تا با سوخت کافی انرژی، در انتهای روز احساس خستگی کند. البته از ورزش کردن هنگام خواب اجتناب کنید، زیرا عضلات حین ورزش گرمایی تولید می‌کنند که مانع خواب می‌شود.
• محیط: کودک در محیط خواب خود باید احساس آرامش و امنیت کند اما برای بازی و بازیگوشی هم وسوسه نشود. البته افراد مختلف، در شرایط متفاوتی این احساس را تجربه می‌کنند. کودکی با چراغ‌خواب روشن، به خواب می‌رود و کودکی در تاریکی کامل. وسایل و اسباب بازی هم بهتر است در محل متفاوتی نگهداری شود تا حواسش را پرت نکند.
• تکنولوژی: استفاده از وسایل الکترونیکی مانند تلویزیون، موبایل، تبلت، کامپیوتر در نزدیکی زمان خواب، آرامش کودک را سلب می‌کند زیرا با تولید نور مانع تولید هورمون‌های طبیعی برای خواب می‌شوند.

به شکل ایده‌آل این وسایل، هم نباید پیش از خواب استفاده شوند و هم نباید در اتاق خواب کودک باشند.

• روال منظم: داشتن روالی منظم هنگام خواب به کودکتان کمک می‌کند تا بداند پیش از خواب چه انتظاراتی داشته باشد و چطور رفتار کند. این روال می‌تواند حدود ۳۰ دقیقه تا دوساعت قبل از خواب باشد و شرایط را برای استراحت فراهم کند و او را در حالت و وضعیت خواب قرار بدهد. کارهایی مثل دوش آب گرم یا خواندن داستان به کودک در این زمینه کمک می‌کند.

اهمیت و تاثیر خواندن کتاب داستان هنگام خواب اهمیت و تاثیر خواندن کتاب داستان هنگام خواب

همان‌طور که گفته شد، تکرار و ادامه‌دادن هر شب برنامه برای پیش از خواب، به کودک کمک می‌کند تا در حالت و وضعیت استراحت و خواب قرار بگیرد. یکی از این برنامه‌های موثر، خواندن کتاب داستان است. وقتی کودک در رخت‌خواب دراز کشیده و غرق در یک داستان خوب می‌شود، از حیث ذهنی، روانی و جسمی آرامش دارد و آماده‌ی خواب است.

مطالعات همواره نشان می‌دهد، در آغوش گرفتن کودک برای رشد و کارکرد مثبت مغز مفید است. بنابراین والدین می‌توانند کنار کودک دراز بکشند یا بنشینند و کتاب بخوانند. خواندنی که در تقویت هوش کودک تاثیر فراوان دارد. در واقع با خواندن، مهارت‌های تفکر و منطق و مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک نیز پرورش پیدا می‌کند؛ به‌ویژه زمانی که والدین در جایگاه خواننده لحن، تاکیدها و احساسات را در کلمه‌ها نشان بدهند.

از دیگر سودمندی‌های خواندن داستان پیش از خواب تقویت خلاقیت کودک و مهارت‌های مربوط به تخیل است. بردن آنها به دنیاهای جادویی و فانتزی، معرفی شخصیت‌های جدید و دنبال‌کردن داستان، به آنها کمک می‌کند تا تصویرها را در سر بپرورانند. به‌ویژه آنکه در ساعات پیش از خواب، معمولا فضا ساکت است و کودک مشغولیت ذهنی کمتری دارد. زبان توصیفی که در بیشتر کتاب‌های کودکان به کارگرفته می‌شود به آنها کمک می‌کند تا ساده‌تر تصویرسازی و خیال‌پردازی کنند. ضمن اینکه والدین می‌توانند درباره‌ی کتابی که خوانده شده، با کودک گفتگو کنند تا او داستان را از نگاه خودش توصیف کند و قوه‌ی تخیلش را بیشتر به کار گیرد.

ایجاد مهلتی در پیوند با خواندن می‌تواند لحظه‌های کوتاه اما آرامش‌بخش و ارزشمندی باشد که والدین و کودکان با هم سهیم می‌شوند. با وجود سبک زندگی پرمشغله‌ی امروزی ممکن است به سختی زمانی برای کنار هم بودن پیدا کنند. بنابراین دمخور شدن با کتاب می‌تواند برنامه و فرصتی باشد که پایان هر روز کودک و والدین را به هم وصل می‌کند. این زمان آرامش‌بخش در کاهش اضطراب روزانه‌ی هر دو طرف، هم کودک و هم والدین بسیار موثر است. در واقع، اگر هر یک از آنها درگیر روزی سخت و پرهیجان بوده باشند، فرصتی کوتاه و آرام می‌تواند شگفتی‌آفرین و حتی اعجازآور باشد و با وجود آن هر دو با ذهنی آرام و بدون مشغله و هیجان به خواب بروند.

روی هم رفته می‌توان گفت: پرورش و شکل‌دادن ساعت‌هایی برای خواندن پیش از خواب، شیوه‌‌ای عالی برای خلق خوابی سالم برای کودکان است.

کتاب‌های بیشتر با موضوع خواب کودکان را می‌توانید در قسمت کتاب‌های موضوعی، دسته‌ی «کتاب با موضوع مشکلات خواب در کودک» ببینید.

نوشته اهمیت خواب کافی در کودکان و نوجوانان و نقش آن در سلامت جسم و روان اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

نویسنده: مریم عبدالرزاق

بی‌شک شما هم از رسانه‌ها یا اطرافیان‌تان شنیده‌اید که کتاب‌خوانی سبب بهبود عملکرد مغزی فرد می‌شود؛ اما تا به حال از خود پرسیده‌اید که کتابخوانی بهتر است از چه سنی آغاز شود؟ از سال‌های نوجوانی و دبیرستان؟ سال‌های کودکی و دبستان؟ از سنین خردسالی و پیش از دبستان؟ یا از بدو تولد و حتی دوران جنینی؟! بیشتر مردم فکر می‌کنند که گزینه‌ی آخر تا حدی اغراق‌آمیز است و هیچ ارتباطی میان بلندخوانی برای نوزاد و رشد ذهنی نوزاد یا جنین در شکم مادر وجود ندارد. اما پژوهش‌های دهه‌های اخیر واقعیت مهمی را بیان می‌کنند. نظریه‌پردازان و پژوهشگران این حوزه با قاطعیت می‌گویند: «اگر می‌خواهید در آینده کودکان و نوجوانانی موفق در آموزش داشته باشید، باید از روزهای نخست با او کتاب بخوانید». چرا و چگونه؟

کتاب‌خوانی سبب جوانه زدن سلول‌های مغزی می‌شود

بیشتر والدین فکر می‌کنند نوزادشان تا سنی که به مهدکودک برود، فاصله زیادی دارد. وقتی پوشک نوزاد خود را عوض می‌کنید، به او غذا می‌دهید یا تمیزش می‌کنید، به نظرتان می‌آید راه درازی دارید تا نوزاد شما پنج‌ساله شود. اما زمان به سرعت می‌گذرد و تا به خود بیایید، می‌بینید که نوزاد شما دارد راه می‌رود، حرف می‌زند یا به مهدکودک می‌رود. در این مدت کوتاه پنج‌ساله، به ویژه دو سال نخست آن، حتی اگر متوجه نباشید، نخستین و مهم‌ترین آموزگار او شما هستید. بله، خود شما!

شما در اینکه او در مدرسه فرد موفقی باشد یا نباشد، نقشی اساسی دارید. هیچ آموزگاری به اندازه‌ی مادر و پدر نمی‌تواند در موفقیت آموزشی یک کودک مؤثر باشد. چرا؟ زیرا مادر و پدر هستند که نخستین واژه‌ها را به او هدیه می‌کنند. درست است! واژه‌ها! واژه‌های کوتاه، واژه‌های بلند، واژه‌های رایج و واژه‌های غیررایج. والدین هر روز واژه‌های فراوانی به او هدیه می‌دهند.

بر اساس پژوهش‌های اخیر، آنچه موفقیت آینده‌ی آموزشی کودک را تضمین می‌کند، شمار واژه‌هایی است که یک نوزاد، در هر ساعت، از بدو تولد تا دوسالگی‌اش، می‌شنود. اما چه جادویی در واژه‌ها نهفته است که این چنین آینده‌ی کودک را دگرگون می‌کند؟

کودک تا دوسالگی دوران مهمی را از جنبه‌ی رشد مغزی و زبانی طی می‌کند. اگرچه در روزهای نخست تولد به نظر می‌رسد که نوزاد به سبب روند زایش کمی خسته است، اما مغزش به مراتب فعال‌تر از والدین است؛ حتی وقتی‌که نوزاد خوابیده، مغز او فعال است و سلول‌های مغزش با پیوندهای تازه‌ای که با هم برقرار می‌سازند، به خواندن کتاب واکنش نشان می‌دهند.

نوزاد با نزدیک به ۱۰۰ بیلیون سلول مغزی به دنیا می‌آید (نرون‌ها). پس از تولد، رشد سلول‌های مغزی بسیار حیاتی است و این سلول‌های را می‌بایست والدین و دیگر عوامل محیطی و افراد پیرامون تحریک کنند. این تحریک‌ها ارتباط‌های تازه‌ای در سلول‌های مغزی به وجود می‌آورد که به سیستم سیم‌های ارتباطی پیچیده و انبوه شباهت دارد. اما پس از مدتی کوتاه این سلول‌ها شروع به جوانه زدن شاخه‌هایی به نام اکسون و گیرنده‌های کوتاهی به نام دندریت می‌کنند. اکسون‌ها سیگنال‌ها را منتقل می‌کنند و دندریت‌ها اطلاعات را دریافت می‌کنند و سیناپس یا پیوندی تازه برقرار می‌سازند. تا دوسالگی شمار اتصالات مغزی تا یک هزار تریلیون افزایش می‌یابد. این عدد به اندازه‌ی شمار ستاره‌ها در کهکشان است. بنا به گفته امیلی دیکنسون، مغز گسترده‌تر از آسمان است!

بلندخوانی برای نوزاد یا دیدن تلویزیون؟ مسئله این است!

حال شاید این سؤال‌ها پیش بیاید: «چرا از طریق دیدن تلویزیون نمی‌توان گنجینه‌ی واژگانی کودک را افزایش داد؟ چرا کتاب‌خوانی؟!»

امروزه، ابزارهای تصویری بخش عمده‌ای از زندگی ما را احاطه کرده‌اند، اما واقعیت آن است که این ابزارها، با حجمه‌ی فراوان اطلاعات، هیچ‌گونه ارتباط دوسویه‌ای با کودک برقرار نمی‌کنند؛ درحالی‌که که مادر یا پدر هنگام کتاب‌خوانی، اطلاعاتی محدود را به آرامی و به شیوه‌ی تعامل و گفت‌وگو در اختیار کودک قرار می‌دهند. از سوی دیگر، کودک از زمان جنینی تا چندین ماه ابتدایی زندگی خود، بیشتر از طریق شنیداری آموزش می‌بیند. بدین ترتیب، تصاویر فراوان تلویزیون برای کودک غیرقابل فهم است و پژوهشگران تأکید کرده‌اند که کودک تا دوسالگی از تلویزیون دور باشد. البته این‌ها تنها دلایل لزوم کتاب‌خوانی والد و کودک نیست.

در پاسخ دقیق و علمی به پرسش بالا، نویسندگان کتاب «خواندن با نوزاد و نوپا» ده سودمندی بلندخوانی با نوزاد را چنین بر می‌شمرند:

1. مهارت‌های شنیداری را تقویت می‌کند.
2. شمار واژگانی را که نوزاد می‌شنود افزایش می‌دهد.
3. سبب افزایش مدت‌زمان توجه و دقت نوزاد و رشد حافظه‌ی او می‌شود.
4. به نوزادان یاری می‌رساند که‌واژه‌های ناآشنا را بیاموزند.
5. به نوزادان کمک می‌کند که معنای واژگان را درک کنند.
6. به نوزادان کمک می‌کند تا با مفاهیم و نمادهای چاپی آشنا شوند.
7. به نوزاد یاری می‌رساند که از تصاویر اطلاعات دریافت کند.
8. پیوند عاطفی و آرامش میان کودک و والدین را تقویت می‌کند.
9. تخیل و احساسات کودک را تقویت می‌کند.
10. عشق به خواندن را در کودک نهادینه می‌کند.

مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و بلندخوانی برای نوزادان

با توجه به اهمیت این موضوع، بخش کودک و نوجوان انتشارات مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان (فراورده‌های تاک) به ترجمه و تألیف چندین کتاب و ساخت ابزار آموزشی پرداخته است؛ از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

_ مجموعه‌ی «کتاب سیاه و سفید نوزاد»: این مجموعه شامل کتاب‌های تصویری سیاه و سفید با عناوین «سلام دنیا» و «نگاه کن! نگاه کن!»، و «مکعب‌های تصویری» پارچه‌ای است. این‌گونه کتاب‌ها و ابزارهای آموزشی برای تقویت حس دیداری نوزادان طراحی شده‌اند.

_ «خواندن با نوزاد و نوپا، چگونه به نوزاد و نوپای خود کمک کنیم تا دنیای واژه‌ها را کشف کند؟»: این کتاب راهنمایی بی‌نظیر و کاربردی است برای بلندخوانی برای نوزاد و نوپا که با تأکید بر اهمیت کتاب خواندن در دو سال اول زندگی، به زبان ساده به مادران و پدران جوان نشان می‌دهد که چگونه برای فرزند نوزاد یا نوپای خود کتاب بخوانند و چگونه کتاب‌های مناسب را برای فرزندشان انتخاب کنند.

_ «دست‌نامه مادر و نوزاد»: این کتاب، دست‌نامه‌ای برای مادران و پدرانی است که به‌زودی کودک‌شان به دنیا می‌آید یا اینکه تازه به دنیا آمده است. در این دست‌نامه مهم‌ترین اطلاعاتی که مادران و پدران جوان تا یک‌سالگی فرزندشان بدان نیاز دارند، گنجانده شده است.

_ «مجموعه شش جلدی کتاب های مقوایی نخستین کتابخانه من»: این مجموعه، شامل شش کتاب مقوایی است و به منظور آشنایی اولیه کودک با «اعداد»، «آوای جانوران»، «اشیا پیرامون»، «نام خوراکی‌ها» و «رنگ‌ها» تهیه و تولید شده است.

_ «دانش‌نامه نوزاد و نوپا»: این دانش‍نامه مقوایی با استفاده از تصاویر، نوزادان و نوپایان را مفاهیم پایه‌ای چون احساسات مختلف انسان مانند خوش‌حالی یا خشم، اعضای بدن، رنگ‌ها، جانوران و اعداد آشنا می‌کند.

_ «مجموعه نخستین هیجان های من»: شامل شش داستان‌ «زیبا و گیرا برای کمک به شناخت و بیان احساس‌های بزرگ کودکان کوچک» است. کتاب‌های این مجموعه با نام‌های «گورخر کوچولوی حسود»، «آهو کوچولوی ترسو»، «سوسمار کوچولوی خوش‌حال»، «پلنگ کوچولوی شیطون»، «کرگدن کوچولوی خودخواه» و «شیر کوچولوی عصبانی» کودکان را با شش احساس مختلف آشنا می‌کند.

نوشته بلندخوانی برای نوزاد، بهترین سرمایه‌‌گذاریِ آموزشی اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

جغد کوچولویی هنگام خواب از لانه‌اش بیرون می‌افتد و مادرش را گم می‌کند. برای این که مادرش را پیدا کند باید نشانه‌هایی از شکل ظاهری مادرش بدهد و او را توصیف کند. کودکان با خواندن این داستان ساده با چند جانور آشنا می‌شوند.
با کمک این داستان می‌توان فعالیت‌هایی برای توصیف کردن اشیا و طبقه‌بندی کردن آن‌ها برای کودکان ترتیب داد. تصاویر ساده با رنگ‌های شاد داستان را کامل می‌کند.

نویسنده و تصویرگر: کریس هوتن
مترجم: شهلا انتظاریان
ناشر: انتشارات علمی و فرهنگی

برای کودکان ۳ تا ۷ سال

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/lb4aU

نوشته کمی گم شده‌ام اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

مجموعه «علم چیست…» مجموعه‌ای از فعالیت‌های علمی برای کودکان ۶ تا ۱۴ ساله است. کتاب‌های این مجموعه حاوی پروژه‌ها، تجربه‌ها، بازی‌ها و داستان‌هایی هستند که به کمک آن‌ها کودکان پاسخ سوالات خود از پدیده‌های جهان هستی را خواهند یافت.

این مجموعه راهنمایی برای آموزگاران و پدران و مادران است تا به کمک فعالیت‌های پیشنهادی آن، کودکان را به جستجو و پژوهش در دنیای اطراف خود تشویق کنند، از شگفتی برخورد قطره باران بر یک برگ گرفته، تا قدرت آتشفشان‌ها، تا رمز و رازهای کیهان. هر جلد از کتاب‌های این مجموعه ده جلدی یکی از حوزه‌های علم را پوشش می‌دهد: ماده و انرژی، بدن انسان، محیط‌زیست، سنگ‌ها، گیاهان، جانوران، آب و هوا، آسمان شب و…

فعالیت‌ها به دو دسته فعالیت‌های کوتاه و سریع و فعالیت‌های سر فرصت چند روزه تا چند هفته‌ای تقسیم شده‌اند. تمامی فعالیت‌های پیشنهادی در عمل اجرا شده‌اند و برای اجرا به مواد و ابزارهایی ساده و در دسترس نیاز دارند.

دارا بودن توضیحات آسان فهم، تصویرگری ساده و طنزآمیز و نکات علمی جالب از دیگر ویژگی‌های کتاب‌های این مجموعه است.

انتشارات فنی ایران

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/PH8Hv

نوشته مجموعه‌ی «علم چیست…» اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

اگرچه کودک از ابتدای تولد خود بخشی از احساسات خود را با گریه، خنده و دیگر حالت‌های چهره بیان می‌کند،‌ اما این که کودک بیاموزد چگونه احساسات خود را در چهره‌اش نمایان کند یا نکند،‌ چگونه میان احساسات دیگران و حالت چهره‌شان ارتباط درست برقرار کند و یا چه نوع کنش‌هایی به ایجاد چه نوع احساساتی می‌انجامد، از جمله مهارت‌های زندگی است که کودک به تدریج در طول زندگی خود فرا می‌‌گیرد.

نویسنده و تصویرگر: نیکولا اسمی
مترجم: نوشین اخلاقی

انتشارات کانون پرورش فکری کودکان

برای کودکان صفر تا ۷ سال

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/2aTjP

نوشته قیافه‌های بامزه اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

این مجموعه شامل داستان‌هایی از کشورها و فرهنگ‌های مختلف است که تصاویری متناسب با فرهنگ تصویری هر کشور داستان‌ها را همراهی می‌کند. در این مجموعه، داستان‌های کلاسیک با اندیشه‌های عمیق فلسفی پیوند خورده است و خواننده به سفری شگفت‌انگیز در جهان فلسفه می‌رود. این داستان‌ها ما را در تجارب انسان‌های دیگر شریک می‌کنند و موضوعات تازه‌ای را برای فکر کردن در دسترس ما می‌گذارند.

در پایان هر کتاب اطلاعاتی در چند بخش آمده است. در بخش «درباره داستان» اطلاعاتی درباره داستان اصلی و سرزمینی که داستان به آن تعلق دارد ارائه شده است. در بخشی دیگر مفهوم اصلی کتاب مانند دوستی یا اعتماد مطرح شده و در بخش سؤال‌ها، پنج پرسش مطرح می‌شود که سه سؤال برای سنجش میزان درک کودک از داستان است و در دو سؤال دیگر هم کودک را تشویق می‌کند خود را جای شخصیت‌های داستان بگذارد.

کودکان و بزرگسالان می‌توانند به موضوعات مطرح شده در این داستان‌ها فکر کنند و همچنین می‌توانند به صورت گروهی درباره پرسش‌های پایان کتاب بحث و گفت‌وگو کنند.

ناشر: انتشارات فاطمی

برای کودکان ۷ تا ۱۳ سال

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/juD2g

نوشته مجموعه داستان‌هایی برای فکر کردن (شاخه روابط انسانی) اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

کتاب پارچه ای لاک پشت و زرافه

کتاب پارچه ای لاک پشت و زرافه دارای دو عروسک انگشتی زرافه و لاک پشت است که می‌توانند به صفحه‌های مختلف کتاب سرک بکشند و با دوستانشان دیدار کنند.
جنس کتاب پارچه ای لاک پشت و زرافه از پارچه پولیشی نرم و ضد حساسیت برای نوزادان دوخته شده است و دارای دندان‌گیر پلاستیکی و بندینکی برای آویزان کردن است.

کتاب پارچه ای جغد و درخت

کتاب پارچه ای جغد و درخت بر اساس بازی قایم‌موشک و دالی ساخته شده است. با کنار زدن پوشش‌ها کودکان به دنبال جغد می‌گردند و گاهی به جای جغد، با جانور جدیدی آشنا می‌شوند.
کتاب پارچه ای جغد و درخت از جنس پارچه پولیشی نرم و ضد حساسیت برای نوزادان دوخته شده است و دارای دندان‌گیر پلاستیکی، جغجغه و بندینکی برای آویزان کردن است.

کتاب پارچه ای ماهی و دریا

این کتاب پارچه ای که به شکل ماهی است، نوزادان و نوپایان را با چند جانور دریازی (ماهی، ستاره دریایی، خرچنگ، هشت‌پا و لاک‌پشت) آشنا می‌کنند.
برگه‌های کتاب پارچه ای ماهی و دریا از پارچه پولیشی نرم و ضد حساسیت دوخته شده است و جانوران با پارچه‌هایی از جنس‌ متفاوت بر روی برگه‌های کتاب تکه‌دوزی شده‌اند که حس لامسه کودک را تحریک می‌کند. رنگ‌های شاد کتاب حس بینایی کودک را تحریک می‌کند.

کتاب پارچه ای حیوانات

کتاب پارچه ای حیوانات، به شکل نواری از تصویرهای به هم پیوسته است که به شکل آکاردئونی باز می‌شود و کودکان را با پنج حیوان فیل روباه، شیر، میمون و گورخر و نام و واک اول این پنج حیوان به زبان انگلیسی آشنا می‌کند.
جنس برگه‌های کتاب پارچه ای حیوانات از پارچه پولیشی نرم و ضد حساسیت برای نوزادان دوخته شده است و دارای دندان‌گیر پلاستیکی و بندینکی برای آویزان کردن است.

برای کودکان صفر تا ۳ سال

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/BuhCW

نوشته مجموعه‌ی کتاب‌ پارچه‌ ای اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

کتاب حقوق کودک را بشناسیم و با آن زندگی کنیم نخستین کتابی است که درباره شناخت حقوق کودک همراه با کارگاه های عملی برای دانش‌آموزان دبستان و دبیرستان در ایران منتشر می‌شود تا مخاطبان از راه تجربه‌های عملی در کلاس‌های درس، حقوق کودک را عمیقا بشناسند و در زندگی خود به کار برند.

موسسه امیدوار است که مربیان و آموزگاران و همه دست‌اندرکاران آموزش و پرورش ایران و کشورهای فارسی زبان با بهره‌گیری از این کتاب و اجرای کارگاه‌های آموزشی برای دانش‌آموزان، به کودکان و نوجوانان یاری رسانند تا حقوق کودک را در بستر زندگی بشناسند و آن‌ها را در رفتارها و کنش‌های روزانه خود به‌کار گیرند.

نویسنده: دوبراوکا مالس

مترجم: زهره قایینی، ویدا محمدی

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/2kvd4

نوشته حقوق کودک را بشناسیم و با آن زندگی کنیم اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

باز هم موی مرا

مادرم شانه زده

روی پیراهن من

نقش پروانه زده

 

مادرم داده به من

کیف زیبای مرا

هست امروز قشنگ

همه چیز و همه جا

 

پدرم باز مرا

می‌سپارد به خدا

می‌کشد بر سر من

دست پرمهرش را

 

روی لبهای همه

خنده مهمان شده است

موقع رفتن من

به دبستان شده است

 

افسانه شعبان‌نژاد

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/qCrfS

نوشته شعر راه مدرسه اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

ابر سیاه ابر سفید
رو آسمان پرده کشید

باران دانه دانه
ریخت روی حوض خانه

نشست رو برگ گل‌ها
رو غنچه‌های زیبا

رو بوته‌های گندم
رو خانه‌های مردم

برگ درخت را تر کرد
از شاخه‌ها گذر کرد

باران دانه دانه
آمد رو بام خانه

پروین دولت آبادی

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/JYiUt

نوشته شعر باران اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

در کتاب « جالی پستچی و نامه های سال نو »، جالی پستچی باید نامه‌های کریسمس و سال نو را به شنل قرمزی، آقای هامپتی دامپتی آدمک زنجبیلی و آقا گرگه برساند. این کتاب کودکان را با کریسمس و سال نو میلادی آشنا می‌کند.

در میان متن کتاب « جالی پستچی و نامه های سال نو » پاکت‌های نامه‌ی واقعی در نظر گرفته شده است که داخل آن‌ها، نامه، تلگراف، پیام رمزنگاری‌شده، کارت‌پستال و غیره مرتبط با موضوع داستان قرار دارد.در هر قسمت خلاصه‌ی کوتاهی از این داستان‌ها برای کسانی که داستان را نمی‌دانند، آمده است.

نویسنده: الن البرگ
تصویرگر: جانت البرگ
مترجم: شیدا رنجبر

انتشارات زعفران

مناسب برای کودکان ۷ تا ۱۰ سال و ۱۰ تا ۱۳ سال

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/I3yrz

نوشته جالی پستچی و نامه های سال نو اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

افسانه‌ی آرش کماندار زیباترین اسطوره ایرانی که هزاران سال است با این مردم زندگی می‌کند همیشه و همواره جایگاه بلندی در نگاه و باور آن‌ها دارد که شیفته سرزمین خود و تمدن بزرگ ایران هستند.

این کتاب می‌تواند ابزار مناسبی برای مروجان میراث فرهنگی، آموزگاران تاریخ و پدر و مادرانی باشد که اعتقاد دارند آرش‌ها در این کشور همچنان زنده‌اند و تمام کودکان سرزمین می‌توانند تبدیل به قهرمانان بزرگی بشوند، اگر به خوبی از گذشته خود با خبر باشند و بر گنجی که در درون خود دارند نور آگاهی بتابانند.

مناسب برای کودکان ۷ تا ۱۰ سال، ۱۰ تا ۱۳ سال و بالای ۱۳ سال

انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان

نویسنده: محمدهادی محمدی
تصویرگر: ندا راستین‌مهر

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/xpRyX

نوشته معرفی کتاب آرش کماندار (دو جلدی) اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

یه مرغ سرخ پا کوتاه
افتاد توی مزرعه راه
هرجا که دونه‌ای می دید
با نوکش اون رو برمی‌چید
یکهو میان گندما، دونه‌ای دید
مثل طلا

مرغ سرخ پاکوتاه درمزرعه به راه می‌افتد و دانه‌ای به رنگ طلا می‌یابد. او از همه جانوران مزرعه، سگ، گربه و اردک می‌خواهد به او کمک کنند تا این دانه را بکارد. اما هیچ یک حاضر به همکاری با او نمی‌شوند… .

شاعر: پروین دولت آبادی
تصویرگر: پرستو حقی

انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان

مناسب برای کودکان ۳ تا ۷ سال و ۷ تا ۱۰ سال

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/0AD8l

نوشته مرغ سرخ پاکوتاه اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

«سیا‌سیا» پسری عاشق فوتبال است که به همراه پدرش در حاشیه شهر زندگی می‌کند. مادرش او را تنها گذاشته و از خانه رفته است. شبی او بر سر دیدن مسابقه فوتبال از تلویزیون با پدرش بگو‌مگو می‌کند و شبانه توپش را برمی‌دارد و از خانه بیرون می‌رود.

وسط بیابان روی توپش نشسته و به مادرش فکر می‌کند که مارمولکی به نام «جاسم تمساح» در برابر او پدیدار می‌شود. جاسم او را به شهر مارمولک‌ها فرامی‌خواند و سیا‌سیا در آنجا اتفاقات بسیاری را تجربه می‌کند.

نویسنده: سید امین حسینیون
تصویرگر: توکا نیستانی

انتشارات چیستا

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/zY4e2

نوشته سیا‌سیا در شهر مارمولک‌ها اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

محله‌ی موش‌ها مجموعه‌ای ۹ جلدی است که کوین هنکس آن را نوشته و تصویرگری کرده است.
داستان‌های این مجموعه به موضوعاتی مانند شجاعت، همزیستی مسالمت‌آمیز، امید، پذیرش تفاوت‌ها، غلبه بر وابستگی، ورود نوزاد جدید به خانواده، غلبه بر نگرانی و افزایش اعتمادبه‌نفس می‌پردازد.

مناسب برای ۳ تا ۹ سال

نویسنده: کوین هنکس

مترجم: محبوبه نجف خانی

انتشارات آفرینگان

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/Chcph

نوشته معرفی مجموعه کتاب‌های محله موش‌ها اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

با این دو دست کوچکم

دست می‌برم پیش خدا

با دل پاک و روشنم

دعا کنم، دعا،دعا

باز ای خدای مهربان

بشنو دعاهای مرا

دعا برای مادرم

دعا به شادی بابا

به خانه‌ها صفا بده

به جان ما وفا بده

 

پروین دولت‌آبادی

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/nsBnO

نوشته شعر خدای مهربان اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

این مجموعه مصور رنگی دغدغه‌های کودکی را نشان می‌دهد که به تازگی صاحب برادر کوچکی شده است که توجه پدر و مادرش را به خود جلب کرده است. نویسنده از زبان اول شخص یعنی گودون، ماجراها را روایت می‌کند و از زاویه‌ی دید او موضوع را می‌بیند. تصاویر رنگی شاد و طنزگونه در خدمت متن هستند. کتاب می‌تواند برای کودکانی که صاحب خواهر یا برادری می‌شوند، مفید باشد.

نویسنده: فانی جولی
تصویرگر: رز کپدویلا
مترجم: مرجان حجازی‌فر
ناشر: انتشارات با فرزندان

مناسب برای کودکان ۳ تا ۷ سال

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/H65L4

نوشته مجموعه‌ی من و داداشم اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

پی‌پی جوراب بلند یک دختر ۹ ساله است. همه کسانی که او را می‌شناسند او را عجیب وغریب می‌دانند. او روش ویژه‌ای برای انجام کارهایش دارد که همه را به شگفتی وامی‌دارد. بچه‌ها او را دوست دارند و با او به آن‌ها خیلی خوش می‌گذرد و اما آدم‌بزرگ‌ها گاهی از دست او خشمگین می‌شوند اما پی‌پی می‌گوید: شما از بچه‌ای که مادرش تو آسمان‌هاست و پدرش پادشاه آدم خوره است چه انتظاری دارید.

پی‌پی جوراب بلند محبوب‌ترین اثر آسترید لیندگرن است، نویسنده‌ای که از بیخ و بن ادبیات کودکان سوئد و جهان را دگرگون کرد. لیندگرن در این داستان، دختری مستقل و جسور در رویارویی با جهان بزرگ‌سالان را به نمایش می‌گذارد. پی‌پی در این رمان و دو دنباله آن، پی‌پی به کشتی می‌رود و پی‌پی در دریاهای جنوب با شیوه‌های دیکتاتوری متداول، واقعیت‌های برساخته‌ی بزرگ‌سالان، نظم و دستورهای خسته‌کننده در کشمکش است.

روح داستان پی پی ضدیت با استبداد است. پی‌پی برخلاف شخصیت‌های توسری‌خور در داستان‌های کودکان آن دوران، با اعتمادبه‌نفس و نیرومند است. نقش پی‌پی، شادی بخشیدن به زندگی کودکان است. .

نویسنده: آسترید لیندگرن
مترجم: گلی امامی
ناشر: انتشارات علمی و فرهنگی

مناسب برای کودکان ۱۰ تا ۱۳ سال

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/bZWTF

نوشته پی‌پی جوراب بلند اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.

شخصیت پدینگتون را مایکل باند، نویسنده‌ی انگلیسی، حدود ۶۰ سال پیش خلق کرد. پدینگتون خرسی است که از قلب پرو آمده و در ایستگاه قطار با خانواده‌ای انگلیسی آشنا شده و با آن‌ها زندگی می‌کند. باند در طول سال‌ها داستان‌های زیادی بر اساس این شخصیت‌ها نوشت. هر کدام از کتاب‌ها شامل هفت یا هشت داستان کوتاه است که در هر داستان ماجرایی برای پدینگتون پیش می‌آید؛ یک‌بار سوار مترو می‌شود، یک‌بار به خرید می‌رود، یک‌بار برایش جشن تولد می‌گیرند و…

این مجموعه تاکنون به ۳۰ زبان ترجمه شده و بر اساس آن فیلم سینمایی و مجموعه تلویزیونی هم ساخته شده است.

مناسب برای کودکان ۷تا۱۰ سال و ۱۰تا۱۳ سال

نویسنده: مایکل باند
تصویرگر: پگی فورتنام
مترجم: بهمن دارالشفایی

لینک کوتاه شده: https://hodhod.com/5wITC

نوشته مجموعه داستان‌های «پدینگتون» اولین بار در کتاب هدهد پدیدار شد.