نخستین نشریه نوجوانان در ایران ۱۰۰ ساله شد

نخستین نشریه نوجوانان در ایران ۱۰۰ ساله شد

بهمن ۱۲۹۶ (دلو ۱۲۹۶) نخستین شماره نشریه مجله الادب در تهران به سرپرستی محمد وفادار و با همکاری دانش‌آموزان و دانش‌آموختگان مدرسه آمریکایی به چاپ رسید. این نشریه به شکل دو ماه یک‌بار در مطبعه فاروس آغاز به انتشار کرد و در خیابان قوام‌السلطنه کتابخانه مدرسه امریکائی و در خیابان ناصریه کتابخانه گنج دانش تک‌شماره آن به قیمت سی شاهی به فروش می‌رسید.

در نخستین نوشتار در این نشریه که مقدمه‌ای است با عنوان «مقصد و مقصود» به قلم هیئت‌مدیره، آمده است: مقصود از تأسیس این مجله که به (مجلهالادب) نامبردار است همه انتشار یک سلسله از معارف ادبی و علمی است که از جامه فکرت همدرسان ما تراوش نموده است ... چه در این موقع که وطن ما دارای روزنامه‌های متعدده است که رکن اعظم آن‌ها همان موضوعات سیاسی است گویا بیموقع نیست که یک چند ورق نیز در گوشه یکی از مدارس وقف کالای علم و ادب گردد و این متاع را در بازار اهل معرفت عرضه نماید ... در این دوره که دوره نورانی علم و ادب است در ملل مختلف نوابغی به ظهور میرسند که به نفائس ادبی خود زبان ملی خویش را زینت مینمایند؛ و غالباً آن آثار هم از حیث تازگی معانی و براعت افکار و هم از جهت بداعت صورت و ابتکار طرز اختصاص بهمان زبان را دارد؛ و شایستهان است که ادبیات سایر ملل را نیز بوجود خود آرایش دهد؛ و این گونه مجلات وسیله ترجمه و انتشار انها میباشند ... و اینک برای سابقین خود یعنی رفقای دیرینی که در دامان همین مدرسه پرورش یافتهاند یک مجال و موقعی حاضر نمودهایم که عطف نظر نموده و باثار قلمی خود این صحیفه را زینت دهند و هم چنین برای آیندگان یعنی برادرانی که بعد از ما در اطاقهای این مدرسه بکسب فضائل مشغول خواهند شد یک وظیفه شریفی تهیه دیدهایم که بر عهده گرفته آنچه ما بواسطه فقدان وسایل ناقص داشتیم ایشان تکمیل کنند...

 

نویسندگان شماره نخست این مجله همان‌گونه که در مقدمه آمده بود دیپلمه‌ها و دانش‌آموزان مدرسه امریکایی بودند: «تاریخ مختصر ادبیات عجم (ادامه دار)» و «عمر آدمیزاد: مسافرت شبانه» نوشته و ترجمه علی اصغر شیرازی کلاس ۱۲؛ «مناظره نیک بین و بدبین در میان هیئت اجتماع» و شعر «افکار پریشان» نوشته اسدالله بیژن دیپلمه ۱۲۹۶؛ «ویلیام شکسپیر» و «تاهل یا تجرد» نوشته سلیمان سلیم دیپلمه ۱۲۹۴؛ رباعیات «شب» نوشته اسدالله بیژن، مهدیخان کلاس ۱۱، مصطفی خان کاشانی، ع. ا. شیرازی که در سال گذشته (۱۲۹۵) در مجلس جشن ختام انجمن ادبی فردوسی بطور مسابقه ادبی قرائت شده بود؛ «جنگ: یک مسابقه بصری» و «از تکالیف کلاسی: شارلمان حارون الرشید» ترجمه الله یار کاشانی کلاس ۱۲؛ «از تکالیف کلاسی: عشق فرزندی نجات پدر محبوس» و «آخرین روز یک ایرانی در سال ۱۳۳۶ ق.» نوشته محسن قاینی کلاس دهم؛«از تکالیف کلاسی: آخرین روز یک ایرانی در سال ۱۳۳۶ ق.» غلامحسین کلاس ۱۱.

در انتهای این شماره هیئت مدیره از عدم امکان چاپ مقالات انگلیسی که قول آن را در مقدمه داده بودند پوزش خواسته اند و ابوالقاسم از کلاس ۱۲ در مقام مسول امور مشترکین و چاپ اعلانات شیوه اشتراک، ارسال نشریات به شهرستان ها و هزینه چاپ اعلانات را اعلام کرده است.

 

هدف گردانندگان این نشریه آشنا کردن نسل جوان با ادبیات غرب و علا‌قه‌مند ساختن نوجوانان و جوانان به فعالیت‌های ادبی بود. از نخستین شماره نشریه، بررسی تاریخ ادبیات ایران با عنوان تاریخ مختصر ادبیات عجم به قلم علی اصغر شیرازی آغاز شد و تا چندین شماره ادامه یافت. داستان‌های بلند، ترجمه شده از ادبیات فرانسه یا انگلیس که به شکل پاورقی در شماره‌های پیاپی این نشریه آمده‌اند، نوجوانان را با گونه‌ای نو از ادبیات آشنا ساختند. ستون ثابتی از مجله الادب به نام تکالیف کلاسی، در هر شماره داستانی از دانش آموزان را به چاپ می‌رساند. نویسندگان جوان با به کارگیری موضوع‌ها و طرح‌های داستانی نو، ‌گام‌هایی را در داستان‌نویسی نوجوانان برداشته‌اند که در گسترش مفهوم و انگاره داستان‌نویسی در ایران آن روزگار ‌تاثیر گذاشته است. نکته جالب در این داستان‌ها، دوری از سنت‌های نقالی و گرایش به زبان ساده و بی‌آرایه است که می تواند نتیجه فراگیر شدن آموزش زبان نو در آموزشگاه‌ها باشد. در نشریه مجله الادب از برخی شاعران جوان همچون علی اصغر شیرازی و م. کاشانی در شماره‌های گوناگون، آثاری دیده می‌شود.

اطلاعات بیشتر در مورد محتوای این نشریه نوجوانان را می توانید در فصل ۱۷، جلد سوم، کتاب «تاریخ ادبیات کودکان ایران: ادبیات کودکان دوره مشروطه». نوشته محمدهادی محمدی و زهره قایینی با عنوان «نخستین نشریات نوجوانان» بخوانید.

هشت شماره از این مجله مربوط به سال‌های اول تا سوم، ۱۲۹۶- ۱۲۹۸ در گنجینه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است.

 

راهنما

کانال تلگرام موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان