راه اندازی مرکز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبیات کودکان ایران
نوشته: افسانه آزاد
یکشنبه ٢١ آبان ماه دریک بعداز ظهر آفتابی از پاییز تهران که نیمه خزان زده است و برگ‌های سبز برای پوشیدن جامه زرد همچنان در ستیز با آب و باد و خاک هستند ، خانه هنرمندان ایران در مرکز شهر تهران ، خو د را برای برگزاری دو مراسم آماده می‌سازد. چهره‌های پیر و میانسال و جوان یکی یکی یا چند چند در اندیشه یا خندان از در بزرگ خانه هنرمندان می‌گذرند و پا به درون می‌گذارند. به چهره‌ها که می‌نگری دو گروه مشخص از آدم‌ها را می‌بینی. گروه اول از خانواده ادبیات بزرگسال و دوستداران آن هستند که گاهی هم چهره‌های اروپایی نیز در میان شان دیده می‌شوند. این گروه برای برگزاری مراسم بزرگداشت، محمدعلی جمالزاده به خانه هنرمندان پاگذاشته‌اند. گروه دیگر اما اهل ادبیات کودکان و البته بیش از همه وابستگان شورای کتاب کودک هستند.
قرار است که این دو مراسم هرکدام در یکی از سالن‌های خانه هنرمندان برگزار شود. سالن ناصری به مراسم جمالزاده اختصاص یافته است و سالن بتهوون به مراسم راه اندازی مرکز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبیات کودکان. حضور انبوه چهره‌های آشنای فرهنگ و ادبیات و جوانانی که هرکدام بسته به گرایش خود یکی از این سالن‌ها را برای گذران زمان و بهره بردن از تجربه‌ای نو برگزیده‌اند تو را به شوق می‌آورد. در یک آن فکر می‌کنی، می‌توان به دنیا دوگونه نگریست. یا غمزده در گوشه‌ای نشست و به چرخ ناسازگار هستی نفرین فرستاد یا سرخوشانه یا اندیشه‌مندانه چرخ ناسازگار هستی را به سازگاری فراخواند. چهره‌هایی که در این روز در مراسم شرکت کرده‌اند، بیشتر کسانی هستند که باور به کار کردن برای کودکان و تحول در زندگی آن‌ها در همین شرایط ناسازگار دارند.
سالن بتهوون به سرعت پر می‌شود. دیگر جایی برای نشستن وجود ندارد. جمعیت در کناره‌های سالن به دیوارها تکیه می‌زنند. مجری برنامه ، بخش نخست برنامه را اعلام می‌کند. فیلمی نشان داده می‌شود. فیلم که از ساخته‌های موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان است، با موسیقی احساسی بلوچستان به هم آمیخته و روایت زندگی کودک را از دوران باستان تا روزگار معاصر بازنمایی کرده است. تشویق‌های جمعیت نشان می‌دهد که فیلم احساسات جمعیت را درگیر کرده است.
پس از آن نوبت به نوش‌آفرین انصاری دبیر شورای کتاب کودک می‌رسد که سخنرانی خود را آغاز می‌کند. او نیز به صراحت می‌گوید که پس از دیدن این فیلم سخن گفتن برایش کمی سخت است. انصاری خیلی اجمالی نگاهی به پنجاه سال تحول ادبیات کودکان می‌اندازد و با یادآوری اینکه پنجاه سال پیش از این هنگامی که توران میرهادی نخستین نمایشگاه ادبیات کودکان را برگزار کرد، تا امروز که پس از نیم قرن ایرانک بانک گشایش می‌یابد، زمان زیادی گذشته است.
نگاه او به فلسفه تحول و روند گسترش یک پدیده بود که چگونه از یک نهال به درختی بارور تبدیل می‌شود. از نگاه انصاری موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان یکی از فرزندان شورا یا این درخت تناور و ایرانک بانک نیز فرزند فرزند شورا است.
پس از آن زهره قایینی سرپرست پژوهش موسسه ، سخنان خود را با عنوان اهمیت پژوهش در حوزه فرهنگ و ادبیات کودکان، فرصت‌ها و تهدیدها بیان کرد. قایینی چنان از دشواریی‌ها و دست تنهایی‌های پژوهش‌های بنیادی در ایران سخن گفت که جمعیت را متاثر کرد. او پیدا کردن منابع مالی را برای این گونه پژوهش‌های مستقل امری تا اندازه زیادی ناممکن نامید. به گفته او به سبب اینکه جامعه ایران به پاسداری از فرهنگ خویش علاقه‌مند نیست، و آن را با حفظ هویت خویش یکسان نمی‌بیند تفکر کمک به فرهنگ سازی را نیز موکول به کمک دیگری می‌کند یا چنان بی‌تفاوت و خوار کننده از کنار آن می‌گذرد که کار فرهنگی شبیه به عملیات انتحاری می‌شود.
پس از آن قایینی در بخش دیگری از سخنان خود انگیزه‌های به قول خودش وارد شدن در یک عملیات انتحاری فرهنگی دیگر را برشمرد و هدف مقدم خود و همکارانش را این شعار قرار داد که «روشن کردن یک شمع در تاریکی ، بهتر است از نفرین تاریکی». قایینی راه اندازی این مجموعه را که از سوی یک شرکت خصوصی تعهد به پشتیبانی آن داده شده است ، تنها مقدمه‌ای برای شکل گیری ساختار مرکز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبیات کودکان برشمرد.
در همین زمینه قایینی اضافه کرد که موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان درآستانه پایان گرفتن طرح پژوهش مجموعه کتاب‌های ده جلدی تاریخ ادبیات کودکان در روندی سه گانه یا در ساختاری مرکب که شامل بخش پژوهش ، موزه ملی فرهنگ و تاریخ ادبیات کودکان و مرکز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبیات کودکان که برمحور انفورماتیکی و دیجیتالی کردن اطلاعات و اسناد اختصاص دارد، در چارچوب موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان به کار خود ادامه خواهند داد. او همچنین با ذکر اینکه این پروژه با امکانات ابتدایی کار در زیر زمین موسسه پژوهشی با کامپیوترهای کهنه خارج از رده انجام گرفته خواستار توجه دوستداران فرهنگ و ادب ایران به چنین پروژه‌هایی شد.
پس از ایراد سخنرانی دیگر و نمایش زیبای درخت خرما و بزی که از سوی گروه کودکان اجرا شد، فرزانه طاهری قندهاری سرپرست مرکز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبیات کودکان، ساختار ایرانک بانک را تشریح کرد. ایرانک بانک یا بانک اطلاعات فرهنگ و ادبیات کودکان ایران، به گفته طاهری پروژه عظیمی است که اکنون تنها فاز یک آن در میانه راه است. ایرانک بانک روند سنتی پیدا کردن اطلاعات و اسناد مربوط به فرهنگ و ادبیات کودکان را که با مراجعه حضوری به کتابخانه‌ها یا مراکز فرهنگی گاهی قابل دستیابی و گاهی نیز ، به سبب ندادن سرویس کتابخانه‌ای ، نبودن کتابخانه ، محدودیت زمانی و مکانی دسترس پذیر نبود، به روندی دسترس پذیر در همه زمان‌ها و همه مکان‌ها به شرط داشتن یک خط اینترنتی دانست.
طاهری اشاره کرد که در یک دوره زمانی مشخص ایرانک بانک تا سیصد هزار سند ویژه فرهنگ و ادبیات کودکان را در پایگاه خود جای می‌دهد. پردازش چنین حجمی از اطلاعات به نیرویی توانمند و بودجه کافی و فضای اداری کافی نیاز دارد که در هر سه زمینه موسسه با کمبود روبه رو است.
پس از گزارش فرزانه طاهری ، گروه موسیقی کودکان مسعود نظر ، که از یک گروه چهارنفره دختران خردسال تشکیل شده بودند، به اجرای برنامه‌ای شاد و شورانگیز پرداختند که جمعیت حاضر در سالن به شدت از آن استقبال کردند.
پایان بخش اجرای مراسم ، اهدای جوایز به سرپرست و کارکنان ایرانک بانک و همچنین کودکان هنرمند بود که از سوی توران میرهادی و توران اشتیاقی دو استاد برجسته و پیشکسوت ادبیات کودکان ایران به آن‌ها اهدا شد که معنای خاصی به پیوند کودکان با دو تن از برجسته‌ترین زنانی داد که برای بیش از نیم دهه فرهنگ این کودکان را با اندیشه و عمل خود ساخته‌اند.
کسانی که علاقه مند به استفاده از پایگاه ایرانک بانک هستند یا تمایل به کمک به این پروژه ملی دارند می‌توانند ضمن بازدید از آن در بخش تماس‌های این پایگاه با مدیریت آن خانم فرزانه طاهری تماس بگیرند.
http://www.iranak.info
