گزارش سفر به سوئد، انگلیس و هلند
زهره قایینی
دیداری از سوئد به دعوت انستیتوی سوئد
گزارشی که خدمت دوستان ارائه می‌کنم، گزارش سفری است که از سوئد آغار شد و با هلند خاتمه یافت. هفته نخست که از مهر ماه گذشته آغاز شد، من به همراه گروهی از کتابداران و کارشناسان ادبیات کودکان: از اعضای شورای کتاب کودک و موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان مهمان انستیتوی سوئد در شهر استکهلم سوئد بودیم. انستیتوی سوئد این گروه از متخصصین را به کشور سوئد دعوت کرد تا از نزدیک با مراکز فرهنگی و کتابخانه‌های سوئد آشنا شوند و بتوانند تجربه‌هایی را که در این کشور در زمینه ترویج خواندن و گسترش کتابخانه‌ها به دست آمده است، به دیگر کتابداران و متخصصان انتقال دهند. ما در این مدتدر نمایشگاه بین‌المللی گوتنبرگ نیز شرکت کردیم، که من در آنجا درباره «ادبیات کودکان ایران از گذشته تا به امروز» سخنرانی داشتم. همین سخنرانی البته در هفته دون اقامتم در سوئد، در کتابخانه بین‌المللی استکهلم تکرار شد و بسیاری از کتابداران و کارشناس ادبیات کودکان سوئد در آن شرکت کردند. ابتدا انستیتوی سوئد را که میزبان ما در شهر استکهلم بود را معرفی می‌کنم:
اطلاعاتی کوتاه درباره انستیتوی سوئد Swedish Institute:
این نهاد در سال ١٩٤٥ تاسیس شد با هدف بی‌طرف ماندن سوئد در جنگ جهانی دوم، و در عین حال فعالیت برای نشان دادن چهره‌ای مطلوب از کشور سوئد به جهانیان. نتیجه همکاری سازمان‌ها خصوصی و دولتی در این نهاد معرفی گسترده کشور سوئد و همچنین ایجاد همکاری‌های گسترده میان سوئد و کشورهای دیگر بود. در سال ١٩٩٨ این نهاد دولتی شد که ضمن دنبال کردن آن اهداف، کوشش و تاکید بیشتری برای گسترش فعالیت‌های فرهنگی آموزشی و پژوهشی به وجود آورد. همانطور که اشاره شد در این دیدار یک هفته‌ای شمار قابل توجه‌ای از مراکز و کتابخانه‌ها بازدید شد. یکی از این مراکز شورای ملی امور فرهنگی سوئد بود که در واقع اهرم حمایت‌های دولت از مجموعه فعالیت‌های فرهنگی و از جمله کتابخانه‌ها سوئد است.
«شورای ملی امور فرهنگی سوئد» «Swedish National Council For Cultural Affairs» که در سال ١٩٧٤ تاسیس شده است، سازمانی دولتی است که وظیفه پیاده کردن سیاستگزاری فرهنگی جامعه سوئد را که از سوی مجلس تصویب میشود، به عهده دارد. وظایف این شورا به شرح زیر است:
- بودجه گذاری در زمینه تئاتر، رقص، موزیک، ادبیات، نشریات هنری و کتابخانه‌های عمومی، هنرهای ظریفه، موزه‌ها و نمایشگاه‌ها.
- قرار دادن اطلاعات دقیق در اختیار دولت جهت اخذ تصمیمات صحیح برای برنامه‌های فرهنگی و ارزیابی سرمایه‌گذاری‌های دولت در حیطه فرهنگ.
- تهیه اطلاعات فرهنگی و...
این نهاد ارتباطاتی را میان دولت، مناطق، شهرداری‌ها و نمایندگان زندگی فرهنگی در سوئد همچون کتابخانه‌ها، موزه‌ها، مراکز هنری ایجاد می‌کند.
در سوئد ۲۹۰ منطقه شهرداری وجود دارد که فعالیت‌های فرهنگی خود را عمدتاً خود با درآمد مالیاتی اداره می‌کنند. فعالیت‌هایی همچون حمایت از کتابخانه‌های عمومی، مدارس هنری، کتابخانه‌های مدارس و...
هدف دسترسی هر چه وسیعتر مردم به فرهنگ با کیفیت بالا است.
سرمایه گذاری دولت برای فرهنگ سالانه ٥/٥ بیلیون کرون سوئد است، که برابر ٧ درصد کل هزینه‌های دولتی سوئد است. از این بودجه، شورای ملی فرهنگ ١/٤ بیلیون کرون را به شکل کمک مالی (grant) به فعالیت‌هایی در زمینه هنرهای نمایشی، هنرهای معاصر، موزه‌ها، ادبیات، نشریات و کتابخانه‌ها اختصاص می‌دهد.
دولت سوئد این شورا را موظف کرده است که برای دستیابی مساوی کودکان و نوجوانان به فرهنگ تلاش کند، ضمن تشویق گونه‌گونی فرهنگی در جامعه، با پائین آمدن تیراژ کتابهای کودکان در ابتدای دهه ٩٠، در سال ١٩٩٥ دولت سوئد طی نامهای از وزیر آموزش و پرورش خواست که در بودجه آتی خود اولویت ویژه‌ای به خواندن کودکان بدهد. از سوی دیگر دولت از شورای ملی فرهنگ خواست که هر چه سریعتر مطالعه‌ای در مورد وضعیت کتابهای کودکان انجام دهد و علت این تقلیل را مشخص کند. گزارشی با عنوان «وضعیت کتابهای کودکان در کتابخانه‌ها و مراکز نگهداری کودکان» که در فوریه ١٩٩٦ منتشر شد. این گزارش نشان داد که دسترسی کودکان به کتاب در سال‌های اخیر وضعیت بدتری پیدا کرده است. در خانه‌ها شمار کتابهای کودکان کم‌تر شده است. فروش کتابهای کودکان و نوجوانان در سال‌های ١٩٩٠ تا ١٩٩٤ پایین آمده است، امانت کتاب در کتابخانه‌ها نیز کم‌تر شده است. کتابخانه‌های مدارس و عمومی هم کتابهای کم‌تری خریداری کرده‌اند.
دولت این وضعیت را نگران کننده اعلام کرد و بودجه فعالیت‌های فرهنگی که خط مشی طولانی مدتی را دنبال می‌کرد به پارلمان ارائه کرد و شکل جدیدی از حمایت برای خرید مردم و کتابخانه‌های عمومی از کتابهای ادبی پیشنهاد شد. این مقدار چیزی حدود ٢٥ میلیون کرون در سال بود و در همان زمان یک کمک مالی ٥ میلیونی کرونی برای یک بار جهت تشویق و ترویج خواندن پیشنهاد شد. هر دوی این پیشنهادها به شورای ملی امور فرهنگی سوئد واگذار شد تا با مشخص کردن مقررات، فرم درخواست‌هایی را برای توزیع این کمک‌های مالی آماده سازد.
مقامات محلی به شرطی کمک مالی می‌گرفتند که خرید کتابشان را تقلیل نداده باشد. آن‌ها موظف شدند که گزارش دهند به چه شیوه‌هایی ترویج خواندن را نه تنها در میان کودکان بلکه در میان همه مردم افزایش داده‌اند. فرم درخواست‌ها از سوی سازمان‌ها و نهادهایی پذیرفته می‌شد که برای ترویج خواندن در میان کودکان و نوجوانان تلاش می‌کردند.
هدف شورا ملی به ویژه آن بود که سازمان‌هایی که داوطلبانه برای خواندن کودکان کار می‌کنند را در این پروژه بیشتر درگیر کنند. از ٢٨٨ نهاد محلی در سراسر کشور، ٢٧٠ نهاد برای کمک مالی جدید تقاضا فرستادند. متقاضیان بالغ بر ٧٠ میلیون کرون که بسیار بیش از ٢٥ میلیون کرون اعطائی دولت بود دریافت کردند. تاکنون به ٣٠٠ تقاضا برای ترویج خواندن کمک شده است و هر ماهه تصمیمات جدیدتری مورد بحث قرار می‌گیرد و پروژه‌های همکاری در اولویت قرار می‌گیرند. در میان پروژه‌های پذیرفته شده می‌توان به کمپ‌های نوشتن، محافل والدین و پروژه‌های حمایت از خواندن کودکان مهاجر، اشاره کرد.
حمایت از ناشران ادبیات
یکی از اقدامات «شورای ملی امور فرهنگی سوئد» حمایت از هزینه‌های انتشار کتابهای منفرد ناشران معمولی که کتابهای به زبان سوئدی ترجمه شده را در بر می‌گیرد. ناشران موظفند با گرفتن این کمک قیمت کتاب را از حد معینی بالاتر نبرند. بودجه سالانه ٣٠ میلیون کرون است که برای انتشار ٧٠٠ عنوان کفایت می‌کند. تصمیمات برای پذیرش تقاضاها از سوی گروه‌های کاری صورت می‌گیرد. در این گروه‌ها نویسندگان، مترجمان، منتقدان، معلمان، کتابداران و کارشناسان ادبیات کودکان حضور دارند. برای هر کتاب ٤ تا ٦ بار جلسه تشکیل می‌دهند. کیفیت ادبی و کیفیت درونمایه از معیارهای پذیرش کتاب است.
در عین حال شورا تلاش کرد که علاوه بر انتشار آثار کلاسیک، کتاب‌هایی را با مخاطبان وسیعتر با پوشش فرهنگ‌ها در زبان دیگر و موضوع گوناگون منتشر کند.
که کتاب En bok for alla (کتابی برای همه) را به همین منظور منتشر کرد. تاکنون در این پروژه ۲۰ کتاب برای بزرگسالان، ١٠ کتاب برای کودکان و ١٠ کتاب برای نوجوانان منتشر شده است. همچنین شورا تلاش می‌کند که از چاپ آثار کلاسیک سوئدی به زبان‌های اقلیت‌ها و مهاجرین پشتیبانی کند.
حال پس از آشنا شدن با فعالیت‌های شورای ملی فرهنگ سوئد و اهمیتی که به گسترش ادبیات کودکان و بالا بردن کیفیت آن می‌دهد، سفر خود را با دیدار از «انستیتوی کتاب کودک سوئد» "The Swedish Institute For children book (SBI" و سپس شماری از کتابخانه‌های کودکان سوئد ادامه می‌دهیم.
انستیتوی کتاب کودک سوئد در سال ١٩٦٥ از سوی انجمن ناشران سوئد، اتحادیه نویسندگان سوئد، انجمن تصویرگران سوئد، دانشگاه استکهلم و شهرداری استکهلم بنیان گذاشته شد. مقام مسئول و ناظر این نهاد، کتابخانه سلطنتی است.
دولت سوئد از طریق وزارت آموزش و پرورش، پشتیبان مالی این موسسه است. این نهاد دارای کتابخانه تحقیقاتی برای استفاده دانشجویان، محققین، کتابخانه‌ها، مدارس، رسانه‌ها و عموم مردم سوئد و حتی خارجیانی است که به ادبیات کودکان علاقمند باشند.
کتابخانه تحقیقاتی دارای تمام کتاب‌هایی است که از سال ١٥٥٩١ در سوئد منتشر شده است.١٦٠ نشریه ادبیات کودکان همه جهان را آبونمان است. مجموعه گسترده‌ای از بریده جراید را آماده کرده است. در هفته ۴ روز به روی همه مردم باز است. کتابهای مرجع (منابع دست دوم) قرض داده میشود و کتابهای کودکان باید در محل خوانده شوند. دارای یک کتابخانه کودکان است که به کودکان و مدارس سرویس می‌دهد. کتاب‌هایی که در یک سال منتشر میشود از سوی یک گروه ۸ نفره بررسی میشود و تا مارچ سال آینده روی قفسه‌های نمایشی قرار می‌گیرند. به ناشران این موقعیت داده میشود که نویسندگان جدید خود را در جلسات ویژه‌ای معرفی کنند. ( هر سال ١٥٠٠ کتاب جدید وارد بازار میشود که در کتابخانه به نمایش گذاشته میشود.)
گروه ٨ نفره سالانه در مورد همه کتابهای منتشر شده گزارش می‌دهند. این گروه جلساتی نیز با والدین دارند به نام جلسات صحبت از کتابBook talk که کتابها را به والدین معرفی می‌کنند. کتابهای تئوریک و مقالات به شکلon line قابل دسترس همگان است. نشریه‌ای تخصصی دارند با عنوان Barn bokan که دو بار در سال منتشر میشود. این نشریه تنها نشریه تئوریک سوئد است.(در انتهای نشریه) خلاصه‌ای از همه مقالات به زبان انگلیسی منتشر میشود. این انستیتو دارای جلسات سخنرانی، دوره های آموزشی و کنفرانس نیز هست.
کتابشناسی تمام کتابهای بعد از ١٩٥٦ روی بانک اطلاعات ELSA است و زیر آن سال اطلاعات در برگه‌دان کتابخانه قرار دارد. این انستیتو نیز اخیراً گزارشی درباره ادبیات کودکان سوئد، منتشر کرده است که دارای این اطلاعات است:
کتابهای کودکان منتشر شده در سال ٢٠٠٣، ١٣٢٦ عنوان بوده است که ١٠ درصد کل انتشارات کتاب سوئد است. شمار داستان‌های ادبیات واقعگرا بار دیگر افزوده شده است و از پیش زمینه به جلو آمده است. در مقایسه با ادبیات کودکان واقعگرا اجتماعی در ١٩٧٥-١٩٦٥، بیشتر نویسندگان به جنبه‌های روانشناختی و هستی شناسی توجه دارند و بیشتر آن‌ها به کیفیت ادبی آثار توجه کرده‌اند.
در وضعیت کتابهای تصویری تغییری دیده نشده است و بحث هنری و نوآوری همچنان دنبال میشود. تغییر قابل توجهدر وضعیت این گونه ادبی، افزایش طنز است و حتی این گرایش تا کاریکاتور یا کمیک استریپ‌ها رفته است. به ویژه آن‌که کودکان سن‌های بالاتر و بزرگ‌ترها نیز از این گونه استقبال می‌کنند.
اوایل دهه ٩٠ نوعی رکود در ابیات کودکان سوئد دیده شده است. در چند سال اخیر اقدام‌هایی برای جبران این وضعیت انجام شده است. اکنون گذری می‌کنیم به کتابخانه‌های سوئد:
شاید همه شما کما و بیش از جایگاه بلند کتابخانه‌ها در سوئد با خبر باشید و این که تا چه حد تلاش میشود تا کتابخوانی از کودکی در جامعه ترویج شود.
اگر چه شماری از مدرسه‌ها در سوئد هنوز فاقد کتابخانه هستند، اما جامعه برای در دسترس گذاشتن کتاب برای کودکان تلاش‌های بسیاری کرده است. به همین سبب در همه مناطق شهری سوئد از جمله استکهلم حداقل یک یا دو کتابخانه‌ی عمومی وجود دارد که در این کتابخانه‌ها بخشی به کتابخانه کودکان و نوجوانان فعال اختصاص یافته است. کتابخانه‌های کودکان همکاری زیاد با مهدکودک‌ها، مراکز بهداشتی کودک، مرکز تهیه کتاب برای نوزادان The child’s First book و کمپ‌های تابستانی برای کودکان دارند. مهدکودک‌ها موظفند که به طور مرتب از کتابخانه‌ها دیدار داشته باشند! مدارس هم به شکل کلاسی به کتابخانه آورده می‌شوند و در آن جا نمایشگاه می‌گذارند یا با نویسنده ملاقات دارند.
در این کتابخانه کودکان شانس گوش دادن به قصه‌ها و اشعار به زبان مادری، بازی، تماشای فیلم و بازی با کامپیوتر را دارند.
کتابداران در بروشورها و بحث‌های خود به مادران یادآور می‌شوند که دو چیز برای نوزاد ضروری است، غذا و زبان. تقویت رشد زبانی تنها از راه خواندن قصه فراهم میشود.
بحث بچه‌های مهاجر در کتابخانه‌ها بسیار مهم است. به ٨٠ زبان گوناگون در کتابخانه بین‌المللی استکهلم کتاب وجود دارد. کتابهای گویا، بریل، علامتی و برنامه‌های کامپیوتری از منابع ویژه این کتابخانه است.
هر سال در سوئد ١٠٠٠ عنوان جدید کتاب کودک منتشر میشود. بودجهای از سوی دولت سوئد گذاشته شد که شماری از کتابهای خوب سوئد را به کودکان خانواده‌های فرودست اهدا کنند. ٢/٣ مدارس سوئد حدود ٥٠٠٠ مدرسه منطقه‌ای، کتابخانه خود را دارند و ١/٣ آن‌ها از کتابخانه منطقه یا شهر سود می‌برد. این کتابخانه‌های محلی یا منطقه‌ای وظیفه سرویس‌دهی به کودکان و مدارس را دارند. یکی از نمونه‌‌های فعال، کتابخانه رینکبی است. امانت کتاب و استفاده از کتابخانه در سراسر سوئد مجانی است.
جامعه یا محله رینکبی یا Community Rinkeby جایی است در استکهلم که بیشترین مهاجران استکهلم یا بیشترین فرهنگ‌ها را در خود جای داده و کودکان در آن منطقه به حدود ١٠٠ زبان سخن می‌گویند. بیشترین سرویس را به مدارس منطقه Rinkeby، کتابخانه Rinkeby می‌دهد که به همه زبان‌ها کتاب دارد. اتاق قصه‌گویی و... مساله یادگیری زبان سوئد بسیار مهم است. دستنامه‌های خواندن کتاب برای والدین، تاکید بر قصه گویی.
اقدامات بسیاری از سوی دولت سوئد از طریق کتابخانه‌ها صورت می‌گیرد که کتاب خواندن رواج یابد. از سال ١٩٧٦ دولت از پروژه «کتاب برای همه» پشتیبانی کرد تا کتابهای ارزان برای مدارس و خانواده‌ها تهیه شود.
در بیمارستان‌ها به مادران کارت می‌دهند تا بتوانند بسته کتاب نوزادان و جزوه‌های راهنما را مجانی دریافت کنند. پروژه «بابا برایم کتاب بخوان» آغاز شد که دوره‌هایی برای پدران کم سواد است تا این پدران بتوانند برای بچه‌ها کتاب بخوانند. پروژه کتابخوانی با نوه‌ها برای مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها و....
پروژه «داوران کتاب کودک» children’s book jury که از ١٥ سال پیش از هلند به سوئد آمده است، پروژه دیگری برای تشویق کودکان و نوجوانان به کتاب خواندن به شمار می‌آید. از سال ١٩٩٦ تاکنون هر سال یک فهرست از ١٠٠ عنوان کتاب مناسب برای کودکان و نوجوانان اعلام میشود و از آن‌ها خواسته میشود که به این کتابها رای دهند. به شرکت کنندگان جایزه نیز می‌دهند.
اکنون هم کمی درباره کتابخانه‌های مدارس سوئد صحبت می‌کنم:
همان‌گونه که گفته شد در سوئد تاکید بسیاری بر گسترش کتابخانه‌های مدارس است. در حال حاضر ٣/٢ (دو سوم) مدارس سوئد که حدود ٥٠٠٠ مدرسه را تشکیل می‌دهد، دارای کتابخانه هستند و ٣/١ (یک سوم) مابقی از کتابخانه‌های عمومی محلی استفاده می‌کنند که شرح فعالیت‌های آن را دادم. باز هم تاکید می‌کنم که کتابدار در بخش کودکان کتابخانه‌های عمومی همکاری تنگاتنگی با آموزگار و مدرسه دارند و مراجعه دانش‌آموزان به کتابخانه‌ها اجباری است.
کتابخانه‌های مدارس سوئد از مانیفست ایفلاو یونسکو پیرامون کتابخانه‌های مدارس پیروی می‌کنند. بد نیست که در اینجا هم اشاره‌ای به بخش‌هایی از این مانیفست داشته باشیم.
- کتابخانه‌ها مدارس اطلاعات و اندیشه‌هایی اساسی را که برای عملکرد موفقیت‌آمیز در جامعه آگاه و اطلاعاتی امروز ضروری است، مهیا می‌سازد. کتابخانه‌های مدارس دانش‌آموز را به مهارت‌های ضروری برای همه دوران زندگی تجهیز می‌کند و قدرت تخیل آنان را توسعه می‌بخشد و آن‌ها را قادر می‌سازد که بتوانند شهروندانی مسئول باشند.
- هدف کتابخانه‌های مدارس از گذاشتن خدمات یادگیری، کتاب و منابع در اختیار اعضای خود، تقویت تفکر انتقادی در نسل جوان است. همچنین هدف آن است که مراجعه کنندگان به کتابخانه بتوانند از تمام فرمت‌ها و رسانه‌های اطلاعاتی استفاده موثر کنند.
- کتابخانه‌های مدارس باید نشان دهنده این واقعیت باشند که هنگامی که کتابداران و آموزگاران با یکدیگر همکاری دارند، دانش‌آموزان به سطح بالاتری از سواد، خواندن، یادگیری، حل مسائل و کسب مهارت‌های تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات دست می‌یابند.
- کتابخانه‌های مدارس باید بدون توجه به سن، نژاد، جنسیت، مذهب، ملیت، زبان، حرفه یا موقعیت اجتماعی به اعضای خود خدمات را به طور مساوی ارائه کنند.
- دستیابی به خدمات و مجموعه کتابخانه‌ای باید منطبق بر لایحه جهانی سازمان ملل پیرامون حقوق بشر و آزادی باشند و به هیچگونه سانسور ایدئولوژیک، سیاسی یا مذهبی و یا فشارهای تجاری نباید تسلیم شوند.
- حمایت و گسترش هدف‌های آموزش مشخص شده در برنامه‌های درسی.
- تقویت عادت و لذت از مطالعه و یادگیری و استفاده از کتابخانه در سراسر زندگی.
- ایجاد موقعیت‌هایی برای تجربه‌های خلاق و استفاده از اطلاعات در جهت کسب شناخت، درک بیشتر، تخیل و لذت.
- حمایت دانش‌آموزان در یادگیری و تمرین انواع مهارت‌ها در شکل، فرمت‌ها و وسیله‌های گوناگون، برای ارزیابی و استفاده از اطلاعات.
- دستیابی به منابع محلی، منطقه‌ای و ملی و موقعیت‌هایی که دانش‌آموز را با انواع تفکرها، تجربه‌ها و عقیده‌ها آشنا سازد.
- سازماندهی فعالیت‌هایی که بر آگاهی اجتماعی و فرهنگی و حساسیت‌ها بیافزاید.
- ایجاد زمینه‌های همکاری فعال میان دانش‌آموزان، آموزگاران، مقامات و والدین برای رسیدن به هدف‌های در دستور کار هر مدرسه.
- وفاداری به این اصل که آزادی فکر و دستیابی به اطلاعات برای تربیت شهروندان مسئول و کارا و پیشبرد دموکراسی در جامعه ضروری است.
- ترویج خواندن و گسترش خدمات کتابخانه ای به کل محیط مدرسه و محیط پیرامون آن.
کتابخانه‌های مدارس سوئد چنین مانیفستی را در دستور کار خود قرار می‌دهند. آن‌ها به این اصل که در مانیفست به آن اشاره شده است نیز پایبند هستند که: کتابخانه‌های مدارس همکار و شریک فعال در شبکه کتابخانه‌های محلی، منطقه‌ای و ملی هستند.
مسئولین در سوئد واقفند که علیرغم تلاش‌های انجام شده، هنوز برای رسیدن به هدف‌های اعلام شده در ایفلا ویونسکو باید کوشش‌های بیشتری به عمل آورد. اخیرا ایده‌ی Book start، پروژه کتابخوانی از بدو تولد که در انگلستان در حال اجراست، مورد توجه قرار گرفته است. درباره این طرح در جای خود صحبت خواهم کرد. همچنین بحث تشویق نوجوانان به مطالعه و استفاده از کتابخانه در دستور کار است. به همین منظور در سال‌های اخیر مطالعاتی در این زمینه انجام شده و چند کتابخانه ویژه نوجوانان به شکل الگوی کار تشکیل شده و عملکرد آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
کتابخانه medis کتابخانه ویژه نوجوانان استکهلم از جمله این کتابخانه‌هاست. این کتابخانه در یک محله‌ای که جمعیت نوجوانان بالاست و مردم به ویژه از قشرهای پایین جامعه و یا مهاجرین هستند، تاسیس شده است.
در میان این گروه سنی به ویژه بیشترین فعالیت‌های ضد اجتماعی یا جرائم نیز صورت می‌گیرد.
از سه سال پیش قرار شد که کتابخانه‌ای برای نوجوانان ١٣ تا ١٩ ساله در این محل تاسیس شود. در سال ٢٠٠٣ ساختمان این کتابخانه تمام شد. گروهی وظیفه مطالعه و پژوهش در محل را عهده‌دار شد. مصاحبه از بسیاری از نوجوانان با این پرسش که "چگونه کتابخانه‌ای می‌‌خواهید؟" انجام شد. یک گروه از نوجوانان پرسش‌شونده به عنوان مشاور گزینش شدند و مسئولیت تهیه فهرست کتابها و cdها و فیلم‌های مورد علاقه خود را به عهده گرفتند. کتابخانه با فهرست پیشنهادی آن‌ها شکل گرفت. قرار شد که برنامه‌های عمومی زیادی هم در این کتابخانه انجام شود.
در درجه اول برای نوجوانانی که بعد از مدرسه به این کتابخانه می‌آیند، دوره‌هایی ترتیب داده شد. دوره‌ای با عنوان "چگونه بنویسیم؟" که بیشتر دوره آموزش دوره‌ای هم برای شعر گذاشته شد که از استعداد نوجوانان شاعر حمایت شود. هر چهارشنبه از یکی از نویسندگان دعوت میشود تا برای نوجوانان صحبت کند. دوره‌هایی ویژه مدارس نیز ترتیب داده میشود که معمولاً صبح‌ها برگزار میشود. دوره‌هایی درباره ادبیات و نمایش. دوره‌ای که با استقبال روبه‌رو بوده است دوره «آموزش ادبیات حماسی» است که با موسیقی همراه است. برنامه‌های مدارس ٢ روز در هفته و هر روز ٤ کلاس است. ساعات Book Talk در این کتابخانه وجود دارد. دانش‌آموزان محله می‌آیند و درباره کتابی که خوانده‌‌اند، بحث می‌کنند.
از این کتابخانه بزرگسالان هم می‌توانند کتاب قرض کنند اما فقط ١٣ تا ١٩ ساله‌ها می‌توانند از Internet استفاده کنند.
طبقه‌بندی کتابها و اختصاص اتاق‌ها نیز بر اساس پیشنهاد دانش‌آموزان بوده است. اتاقی ویژه کتابهای فانتزی است چون نوجوانان این ژانر را بیش از ژانرهای دیگر دوست دارند. در این اتاق کتابهای Roll Spel (Roll Plaing ) وجود دارد که محبوب نوجوانان است. این کتابها دارای دو گونه فانتزی و وحشت هستند. این کتابها ١٠ سال است که وارد بازار شده است. بحث در مورد این کتابها بسیار است. کاراکتر این کتابها برای کار نمایشی نوجوانان بسیار مفید است. این نوع کتابخانه ویژه نوجوانان اکنون در استکهلم یک کتابخانه و ٢ تا ٣ مرکز دیگر در شهرهای دیگر سوئد وجود دارد. در صندوقی که بچه‌ها پیشنهاد می‌کنند که چه نوع داستانی می‌‌خوانند، نوجوانان بیشتر به گونه فانتزی و کمیک استریپ اشاره کرده‌اند.
ادامه سفر در انگلستان:
Book Start در انگلیس:
در سال ١٩٩٢ از سوی Book trust ، مرکز خدمات کتابخانه‌ای و مرکز بهداشتی بیرمنگام آغاز شد و از سوی Unwin charitable trust حمایت می‌گردید. پروفسور Barrie wade و Dr. Maggie Moore طرحی پژوهشی را در این پروژه آغاز کردند که به دیگر پروژه‌های آزمایشی نیز مشورت داده میشود.
از سال ١٩٩٧- ١٩٩٢، ٦٠ طرح آزمایشی در سراسر انگلستان اجرا شده است که بودجه آن از بودجه بازسازی اجتماعی که از سوی Eu تامین شده بود، تامین گردید و در مناطق محروم اجتماعی پیاده شد.
در سال ١٩٩٥ نخستین کنفرانس Book start در بیرمنگام انجام شد. در آن زمان بسیاری از مسئولان علاقمند به اجرای این طرح شدند که به سبب فقدان بودجه در همه جا عملی نشد. Book start اکنون به دنبال یک پشتیبان مالی است که بتواند این برنامه را در سراسر انگلستان اجرا کند. Sainsbury در سال ١٩٩٨ موافقت کرد که برای دو سال پشتیبان مالی Book Start بشود و بودجهای معادل ٦ میلیون پوند به آن اختصاص داده است.
در ماه مارچ ٢٠٠.، Book Start به عنوان اولین برنامه ملی کتاب برای نوزادان در جهان که ٩٢ درصد انگلستان را پوشش می‌دهد، تاسیس شد. با پایان سال‌های حمایت مالی Sainbury ، نگرانی‌ها آغاز شد و اکنون با حمایت‌های اندکی از گوشه و کنار به کار ادامه داده میشود. علاوه بر این حمایت‌های مالی، ناشران کتاب کودک نیز ۰۰۰/۲۰۰ کتاب مورد نیاز برای این برنامه اهدا کرده‌اند.
Book Start دارای بسته‌‌های کتاب همراه با راهنما در ماه‌های مختلف دوران نوزادی است که مجاناً به والدین داده میشود. اولین بسته به خانواده در ٧-٩ ماهگی نوزاد داده میشود. هنگامی که مددکار برای بررسی وضع بهداشتی کودک به آن‌ها سر می‌زند، معمولاً دو بسته دیگر در ١٨ ماهگی و دیگری در ٣ سالگی هم به آن‌ها داده میشود.
سهیم شدن کتاب با نوزادان و کودکان تازه به راه افتاده، راه فوق‌العاده‌ای برای افزایش مهارت‌های زبانی و کمک به کودکان در درک جهان پیرامون خود است. ٥ سال اول زندگی بهترین زمان برای صحبت با بچه‌ها و تشویق آن‌ها به سخن گفتن است. این کودکان شانس بیشتری در آموزش برنامه‌های درسی مدارس دارند. در این طرح ٤٠٠٠ کتابخانه، ١٢٠٠٠ مددکار بهداشتی و ١٤ ناشر شرکت دارند.
مرکز سوادآموزی در دبستان Center for literacy in Primary Education دارای دوره‌های کوتاه‌مدت و دراز مدت برای معلمان است. دوره‌های معلمان نقش هماهنگ‌کننده آموزش زبان در دبستان / بالا بردن استانداردهای سواد (١٠ روزه) آموزش موثر در سال اول ابتدایی (١٠ روزه) و برای مربیان مهدکودک و آمادگی ict ، سواد و آموزش. دوره‌های بالاتر کمک معلمی.
برگزاری کنفرانس / اجرای پروژه‌ها
- پروژه قدرت خواندن
موزه‌‌های کودکان در جهان امروز
در این سفر من شانس این را داشتم که از چند موزه در ارتباط با کودکان دیدار کنم. موزه Junibaken در سوئد که آثار نویسندگان سوئد به ویژه آسترید لیندگرن را به شکل فضاهای نمایشی با ماکت بازسازی کرده‌اند و کودکان با بازی و لذت با این نویسندگان و آثارشان آشنا می‌شوند.
امروزه به گونه دیگری به موزه کودکان نگاه میشود: محلی برای بازی – نگاه کردن – احساس کردن – گوش دادن و کشف کردن. جایی است که همه احساسات کودک بیدار میشود.
در این گونه موزه‌ها کودک وخانواده در کنار هم دیدار می‌کنند و با هم ارتباط می‌گیرند و در یک سری فعالیت‌های فرهنگی با یکدیگر سهیم می‌شوند. در این موزه‌ها هنر هدف نیست، هنر وسیله‌ای برای اندیشیدن، آموختن و ارتباط برقرار کردن به شکل خلاق است.
در موزه کودک، به مفهوم امروزی ادبیات و هنر و دانش عمومی در اختیار کودک و خانواده قرار می‌گیرد. موزه کودک اندیشه خلاق را در کودک برمی‌انگیزد، علاقه به آموختن را در او بیدار می‌کند و او را به کار گروهی وادار می‌کند.
در ادامه سفر به سراغ موزه Troppen Museum رفتم که یک موزه مردم‌شناسی در آمستردام است و بخشی از آن به کودکان اختصاص دارد و ۲ سال است که این بخش کودکان به معرفی فرهنگ ایران می‌پردازد. همچنین از موزه ادبیات کودکان Letterkundig Museum در شهر لاهه هلند نیز دیدار کردم. همه فعالیت‌ها در این موزه‌ها بر پایه همان اندیشه ایست که اشاره کردم. بد نیست بدانید که در امریکا ٢١٥ موزه کودک وجود دارد و ٦٠ تا نیز در دست ساخت است.
برنامه فستیوال فیلم Cinekid
سفر من با شرکت در فستیوال فیلم کودکان Cinekid Festival پایان یافت. من در این فستیوال عضو هیئت داوران بودم. علاوه بر من، داورانی از کشور هلند، سوئد، آمریکا و دانمارک شرکت داشتند. این فستیوال یکی از بزرگترین فستیوال‌های فیلم کودکان در جهان است.
این فستیوال از ٢٣-٣٠ اکتبر در شهر آمستردام برگزار شد. نوزدهمین فستیوال بود. هر سال ١٥ فیلم از جهان انتخاب و وارد مسابقه میشود. جایزه بهترین فیلم یک شیر به رنگ آبی است به علاوه ١٥٠٠٠ یورو. در این فستیوال یک فیلم از هلند، دو فیلم از سوئد، یک فیلم از کانادا، یک فیلم از نروژ، ٢ فیلم از ایران با نامهای حیات (غلامرضا رمضانی) و کوچه‌های باریک (علی زمانی)، یک فیلم از انگلستان (اثر کلاسیک هایدی)، یک فیلم از روسیه (The Italian)، یک فیلم از دانمارک، یک فیلم از آمریکا (که فیلم مستند بود)، یک فیلم از ایرلند و یک فیلم از فنلاند به مرحله نهایی راه یافته بودند. داوران پس از ٤ روز کار فشرده و بحث و گفت‌وگو در پایان فیلم روسی با عنوان «ایتالیایی» را که زندگی دردمند کودکان یتیم یک یتیم‌خانه در سیبری را به تصویر کشانده بود، به اتفاق آراء برنده این مسابقه اعلام کردند و دو فیلم «حیات» از ایران و «The Mighty Celt» از ایرلند را شایسته تقدیر دانستند.
