انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان کتاب «زیر خط کودکی» را که پژوهشی درباره زندگی مهدی آذریزدی است به همراه فیلم مستندی درباره او منتشر کرد.
مهدی آذریزدی یکی از کسانی است که به مفهوم نهاد کودکی و به طور ویژه ادبیات کودکان در ایران شکل دادند. نقش او در این کار به ظاهر بازنویسی از آثار ادبی و دینی کهن است. اما در کنکاش بیش تر متوجه می شویم، جایگاه او بازنویسی برای ادبیات کودکان نیست، که او از معماران ادبیات نو کودکان در ایران، بلکه فراتر از آن، شکل دادن به زبان در ادبیات کودکان ایران است. آن نکته‌ای هم که بسیاری از بزرگان فرهنگ و ادب فارسی مانند دکتر خانلری، دکتر معین، جمالزاده، آل احمد، سیمین دانشور، دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن و بسیاری دیگر را به سوی «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» کشاند، نه صرف بازنویسی که ساخت گونه‌ای زبان در ادب فارسی در یک مقطع خاص است. درباره مهدی آذریزدی تاکنون هیچ پژوهشی که قابل اعتنا و جامع باشد، انجام نشده است. نه زبان او، نه شخصیت و تاثیرگذاریش در حوزه ادبیات کودکان و مطالعات کودکی.
برای آذریزدی یک زنجیره کتاب درآمده که در حقیقت دو کتاب هستند که بارها از روی نسخه‌های اول در کتاب‌های دیگر یا در فضای مجازی بازنشر شده‌اند. همه این کتاب‌ها تکرار سخنان آذریزدی هستند و تحلیلی درباره زندگی او به شمار نمی‌روند. به گفته خودش: «من بیش‌تر، سفرنامه و خاطرات و این‌ها را دوست دارم. خب البته نتوانستم. سفر که نرفتم. خاطرات هم که ندارم. هرچه هم گفته ام تکراری است. من چون منزوی بودم و تنها بودم، حرف تازه‌ای ندارم. هرجا هم مصاحبه شده، صحبت شده حرف‌هایم همه تکراری بوده، خودم می دانم...»
روایت او از خودش، و تکرار آن، اگرچه از زاویه نگاه او تکراری است، اما این تکرارها، فریادی است، در خاموشی، تا جامعه صدای او را بشنود. او «من» خودش را روایت می‌کند، تا «دیگری» این من را به مکالمه و گفت و گو تبدیل کند. اما انگار در این سرزمین «دیگری» در هیچ جایی وجود ندارد که صدای این «من» را بشنود و او ناگزیر پیوسته این سخنان را تکرار می کند و این روایت هم چنان ناتمام مانده است.
پژوهش و تحلیل زندگی آذریزدی آسان نیست، به جهت این که گروهی بر این باور هستند که این نویسنده از خودش اثری نداشته که بتوانند، با کاویدن این آثار زندگی او را تحلیل کنند، پس از این کار کنار کشیدند، گروه دیگر هم یا آذریزدی را نمی‌شناختند یا توان این کار را نداشتند. آذریزدی کانون تحلیل است، اگر «من» وجودش را اثر فرض کنیم، اثری روایی که زندگی‌اش را تا آن جا که خط‌های کلی آن روشن باشد، بارها روایت کرده است. اگر به این اثر روایتی خوب دقت و کاویده شود، بسیاری از نکته‌ها در آن هست، که روند تحول مفهوم کودکی در ایران، روند شکل‌گیری زبان در ادبیات کودکان، زندگی کودکان پیش از دوره پهلوی اول و در دوره پهلوی اول و دوم را در آن خواهیم دید.
اما آذریزدی با این وضعیت چگونه قابل تحلیل است و او را باید در کدام دستگاه فکری تحلیل کرد، دستگاهی که پشتوانه داشته باشد و بخش های تاریک وجودش را به روشنی بکشد؟
کتاب «زیر خط کودکی» نوشته محمدهادی محمدی، از انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان می‌کوشد، بخش‌های تاریک وجود آذریزدی را به روشنی بکشد و برای آن‌ها پاسخی بیابد. این کتاب که همراه با فیلم «زیر خط کودکی» در یک بسته ارائه می‌شود، مکمل یک دیگر هستند، کتاب صدای نویسنده است، و فیلم صدای مهدی آذریزدی. این اثر در پیوست با آثار دیگر موسسه در زمینه تاریخ فرهنگ کودکی مانند «روشنگران تاریکی»، «گفت و گو با زمان»، «توران دختر ایران» و «زیستن برای روشنگری» است. بهای این کتاب همراه با لوح فیلم ۵۴هزار تومان است و از کتاب هدهد به شماره ۸۸۵۵۳۵۲۸ یا سایت هدهد قابل خرید است.
