نخستین روز گشایش نمایشگاه موزه تاریخ فرهنگ کودکی را با فرهیختگان و دوستانی آغاز کردیم که بسیاری خود تاریخ سازان معاصر عرصه فرهنگ و ادبیات کودکان بودند یا از نخستین نمایشگاه موزه ما در کاخ موزه نیاوران در سال ۱۳۸۳ با ما همگام شدند یا کسانی که طی این سال‌ها با هر نمایشگاه موزه به ما پیوستند و با ما ماندند.
خرسندیم که توانستیم برای این همیاران و همگامان قدیمی نیز در این نمایشگاه موزه که پانزدهمین نمایشگاه موزه موسسه است حرفی متفاوت و تازه از تاریخ فرهنگ و زندگی کودکان ایران برای گفتن و به نمایش گذاردن داشته باشیم. پشتوانه پژوهشی نمایشگاه – موزه‌های تاریخ فرهنگ کودکی که در دستور کار پیوسته کارشناسان موسسه است ما را در موقعیتی مناسب برای اطلاع رسانی در این حوزه موضوعی قرار داده است.
در روز گشایش نمایشگاه موزه، نخستین هدیه را از جامعه علاقه‌مندان به فرهنگ کودکی دریافت کردیم که ننویی زیبا از چرم و پارچه متعلق به سال ۱۳۱۴ در تهران است. آقای کمالی اهدا کننده این بستر زیبای خواب کودکان بود که با اهدای این ننو زیبا از مجموعه میراث فرهنگ خانوادگی خود بسیاری از دوستداران کودک و بزرگسال را در لذت دیدار این ننوی زیبا سهیم کردند. شناسنامه اطلاعاتی این ننو به زودی در موزه مجازی فرهنگ کودکی با نام ایشان قرار خواهد گرفت.
اگرچه روز نخست بازگشایی نمایشگاه موزه به دل همه دوستداران فرهنگ کودکی نشست، اما آلودگی هوا سبب شد که برنامه‌های هفته اول نمایشگاه موزه به طور کلی به هم بریزد. بخشی از مخاطبان (۲۰۰ دانش‌آموز) این نمایشگاه موزه که طی برنامه‌ایی از پیش تنظیم شده قرار بود با پا گذرادن به فضای زیبای باغ موزه نگارستان یک روز خاطره انگیز را در باغ ایرانی داشته و به مهمانی خاطرات کودکان دیروز بروند و بیشتر درباره تاریخ فرهنگ و زندگی کودکان ایرانی ببینند، بشنوند و تجربه کنند به جای آن در هوای آلوده شهر تهران در خانه‌ها محبوس شدند بی‌آنکه کسی مسئولیت این فاجعه زیست محیطی را به گردن بگیرد. این مخاطبان کودکان پیش دبستانی و دبستانی دو واحد آموزشی، یک فرهنگسرای محله و کودکان کار و خیابان منطقه مولوی در تهران بودند که امیدواریم طی روزها و هفته‌های آینده فرصت میزبانی آن‌ها را داشته باشیم.
در هفته دوم و پیش از تعطیلی چند روزه کشور، دانش آموزان کلاس دوم و چهارم دبستان آینده سازان نخستین گروهی بودند که توانستند برای بازدید از نمایشگاه موزه تاریخ فرهنگ کودکی به باغ موزه نگارستان بیایند. ۵۷ نفر دانش آموز این دبستان در چهار گروه به همراه راهنمایان در مسیرهای جداگانه ای که از پیش توسط کارشناسان موزه طراحی شده بود حرکت کردند و در مدت بیش از دو ساعتی که در موزه حضور داشتند به تماشای مجموعه اسباب بازی‌های قدیمی، پوشاک و افزارهای زندگی و خواب نوزادان که برخی از آن‌ها بیش از ۱۰۰ سال قدمت داشتند گام برداشتند. به تماشای فیلمی از سازندگان عروسک‌ها و اسباب بازی‌های مردم ساخت نشستند.
با قصه گویان موزه به دنیای قصه‌های ایرانی قدم گذاردند و در فضای بازسازی شده مکتبخانه و مدارس نو قرار گرفتند. بی شک تجربه نشستن روی زمین و پشت رحل یک مکتبخانه و در دست گرفتن کتاب‌های درسی آن دوره که با دقت بسیار بازسازی شده است، تجربه‌ای است که تا سال‌ها در ذهن و خاطر آن‌ها خواهد ماند.
دیدن، شنیدن و لمس کردن سیر تغییر کلاس‌های درس، نوشت افزارها، کیف‌های مدرسه و کتاب‌های درسی از نزدیک، شرکت در کارگاه نوشتار و کتابت و تجربه نوشتن به خط میخی روی لوح‌های گلی و آشنایی با طرح‌های عیدی سازی و صفحه-آرایی و تصویرگری کتاب‌های چاپ سنگی، آشنایی بیشتر با دنیای جبار باغچه بان و تلاش‌های او برای کودکان و نوجوانان ایرانی و حرکت با ضرب آهنگ قدیمی‌ترین منظومه مناظره ای کودکان، "درخت آسوریک" در راه پله‌های یک بنای تاریخی دوره قاجاری، حکایت قرار گرفتن این دانش آموزان در تونل زمان تاریخ فرهنگ و زندگی کودکی است. تونل زمانی که برای هر گروه سنی جذابیت‌های ویژه خود را دارد.
همچون دیگر نمایشگاه موزه‌ها در آغازین روزهای گشایش نمایشگاه توانستیم میزبان کسانی باشیم که سهمی در عرصه فرهنگ کودکی داشته‌اند. شنیدن خاطرات دوران کودکی و دوره فعالیت‌های فرهنگی‌شان در فضای نمایشگاه موزه و توفیق ثبت تصویری آن یکبار دیگر بیانگر ظرفیت بالای این گونه نمایشگاه موزه‌ها به عنوان محیط‌های پژوهشی و اطلاع رسانی است. مجال گفت و گو با عبدالله علی مراد کارگردان فیلم‌های انیمیشن که از دهه ۵۰ کار خود را در این حوزه در امور سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شروع کرده بود، از جمله این پیوندها بود. با او از زمانی که کودکی بیش نبود و در نزدیکی میدان فردوسی تهران زندگی می‌کرد صحبت کردیم. از او در مورد اسباب بازی‌هایش پرسیدیم و او از موشی گفت که به ارابه پلاستیکی می‌بسته و یا یک چرخه ای که تلاش کرده خود بسازد و بادبادک‌ها و فرفره هایی که خود درست می‌کرده است و یا از جیپ ارتشی فلزی که با پدال حرکت می‌کرده و یک روز پدر با خود به خانه آورده است. از زمانی که آدمک‌های نقاشی شده کنار کتاب‌های درسی‌اش با ورق خوردن کتاب جان می‌گرفتند و به حرکت در می‌آمدند و از زمانی که خرده فیلم‌های سینمایی که به فیلم‌های سوختنی معروف بودند از مرد ناشنوایی در سینما تاج خریداری می‌کرده و با آن فشفشه درست می‌کرده یا آن را درون یک قوطی کفش جای می‌گذاشته و با یک لامپ و یک ذره بین یک پروژکتور نمایش فیلم درست می‌کرده است. اتفاقاتی کوچک در دوران کودکی‌اش که به تسخیر تمام زندگی حرفه ایش در دوران بزرگسالی انجامیدند و دهه ۵۰ را برای او سال آموختن تکنیک انیمیشن از استادانی همچون نورالدین زرین کلک کرد و همچنین دهه آموزش این تکنیک به نوجوانان ۲ کتابخانه کانون در نیاوران و کرج. او بیش از ۳۵ سال است که در زمینه انیمیشن دو بعدی نقاشی و انیمیشن عروسکی کار می‌کند.
حضور سه دختر و یکی از پسران استاد علی اکبر صنعتی، نقاش و مجسمه ساز کرمانی، در این نمایشگاه موزه نیز زمینه ساز برنامه ریزی گفت وگویی با آن‌ها شد تا بیشتر در مورد پدرشان و دوران کودکی خود آن‌ها بدانیم. این دیدار هفته آینده در منزل قدیمی استاد صنعتی انجام خواهد شد.
یکبار دیگر از تمامی کسانی که به نوعی علاقه مند به موضوع تاریخ فرهنگ و زندگی کودکان هستند و می‌خواهند بیشتر در حوزه مطالعات کودکی در ایران بدانند یا خود پژوهشی در این زمینه دارند دعوت می‌کنیم به باغ موزه نگارستان بیایند و در فضای زیبای این باغ ایرانی تماشاگر گوشه ایی از دستاوردهای پژوهشی موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در این زمینه باشند.
