امسال موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان به عضویت یکی از نهادهای معتبر بین‌المللی کامی‌شی‌بای درآمد. انجمن بین‌المللی کامی‌شی‌بای ژاپن(IKAJA) یکی از بزرگ‌ترین انجمن‌های کامی‌شی‌بای در این کشور است که می‌کوشد این میراث فرهنگی کودکان ژاپن را زنده نگه دارد و در گسترش و ترویج آن بکوشد. تاکنون افراد و نهادهای متعددی از ۵۲ کشور به این انجمن پیوسته‌اند که موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان یکی از آن‌هاست.
کامی‌شی‌بای Kamishibai یا «کارت‌های تصویری قصه‌گویی»، گونه‌ای از قصه‌گویی دیداری است که از دهه‌ی ١٩٣٠ در ژاپن رواج یافت. کامی Kami در زبان ژاپنی به معنای کاغذ و شی‌بای Shibai به معنای نمایش است. کامی‌شی‌بای از دهه‌ی ۱۹۵۰، به عنوان یکی از انواع مواد چاپی برای کودکان گسترش یافت، نویسندگان و تصویرگران بسیاری را جذب خود کرد و تبدیل به بخشی مهم از فرهنگ کودکان در ژاپن شد.
به باور انجمن بین‌المللی کامی‌شی‌بای ژاپن معجزه‌ی کامی‌شی‌بای از شادی کیوکان نشات می‌گیرد. کیوکان در فرهنگ ژاپنی به معنای حس مشترک است. به عبارت دیگر اجراکننده و مخاطب، هنگام کنکاش در دنیای داستان، کیوکان (حس مشترک) را تجربه می‌کنند.
کیوکان از فرمت و ویژگی‌های منحصر به فرد کامی‌شی‌بای پدید می‌آید. برای ارائه‌ی کامی‌شی‌بای به شکل اصولی، آن را در یک بوتای یا صحنه‌ی چوبی قرار می‌دهند (البته کامی‌شی‌بای را می‌توان بدون صحنه‌ی چوبی نیز اجرا کرد). اجراکننده‌ی کامی‌شی‌بای، کارت‌های قصه‌گویی را به ترتیب از داخل جعبه‌ی چوبی بیرون کشیده و درون قاب نمایش جعبه قرار می‌دهد و متن مربوط به هر کارت را که در پشت آن نوشته شده، می‌خواند. به این ترتیب، داستان کامی‌شی‌بای پیش می‌رود. اجراکننده رو به مخاطب داستان را بیان می‌کند. هنگامی که اجراکننده صفحه‌ها را بیرون می‌کشد، دنیای داستان به دنیای واقعی گسترش می‌یابد. اجراکننده و مخاطب با یک‌دیگر ارتباط کلامی و غیرکلامی برقرار می‌کنند و به این ترتیب کیوکان مربوط به داستان احساس می‌شود.
انجمن بین‌المللی کامی‌شی‌بای ژاپن در سال ۲۰۰۱ تاسیس شده است و هدف آن تلاش برای آفرینش یک کامی‌شی‌بای خوب و اجرای آن توسط فردی آموزش‌دیده و توانا، و گسترش حس مشترک بین تماشاگرها، اجراکننده‌ها و همه‌ی مردم، نه تنها در ژاپن بلکه در سراسر دنیاست. اعضای انجمن به دنبال پاسخی برای این سوال ساده بودند: چرا کودکان تا این اندازه کامی‌شی‌بای را دوست دارند؟ انجمن بین‌المللی کامی‌شی‌بای ژاپن می‌کوشد میان علاقه‌مندان و کسانی که دوست دارند کامی‌شی‌بای اجرا کنند، ارتباط برقرار کند و به ترویج هنر کامی‌شی‌بای در سطح جهانی و پژوهش درباره‌ی این موضوع از دیدگاه فرهنگی می‌پردازد. این انجمن در راستای ترویج این شیوه از ادبیات تصویری، فعالیت‌های گوناگونی را به اجرا می‌گذارد. از جمله‌ی این فعالیت‌ها برگزاری سمینارهایی با موضوع کامی‌شی‌بای و انتشار خبرنامه‌هایی به زبان ژاپنی و انگلیسی است. اعضای این انجمن به نقاط مختلف دنیا، به خصوص اروپا که فرهنگی غنی از کتاب‌های تصویری دارد، سفر کرده‌اند و با برگزاری سمینارهای متعدد، درباره‌ی تفاوت کامی‌شی‌بای با کتاب تصویری گفت‌وگو کرده‌اند.
برای آشنایی بیش‌تر با انجمن بین‌المللی کامی‌شی‌بای ژاپن و فعالیت‌های آن به سایت این انجمن مراجعه کنید:
https://www.kamishibai-ikaja.com/en/
نهادها و افراد زیادی از ۵۲ کشور جهان عضو انجمن بین‌المللی کامی‌شی‌بای هستند
روز جهانی کامی‌شی‌بای
انجمن بین‌المللی کامی‌شی‌بای ژاپن از سال ۲۰۱۸ روز ۷دسامبر (۱۶ آذر) را روز جهانی کامی‌شی‌بای نام‌گذاری کرده است و در این روز از علاقه‌مندان در سراسر جهان دعوت می‌کند تا کامی‌شی‌بای اجرا کنند و به دوست‌داران آن در ژاپن و دنیا بپیوندند. در سال ۲۰۱۸ در این روز، ۶۵ رویداد کامی‌شی‌بای‌‌خوانی در ژاپن و ۲۰ کشور دیگر دنیا برگزار شد. این انجمن بر این باور است که روز جهانی کامی‌شی‌بای فرصتی فراهم می‌کند تا احساس کنیم همه‌ی ما با یک‌دیگر روی کره‌ی زمین زندگی می‌کنیم و با سهیم شدن کامی‌شی‌بای به صلح بیاندیشیم.
کامی‌شی‌بای در ایران
انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان نیز تاکنون دو عنوان کامی‌شی‌بای، گنجشک که بال و پرداشت و به‌به‌لیمو و کاکلی را منتشر کرده است که هر دو روایتی منظوم دارند. کتاب «گنجشک که بال و پر داشت» که روایتی از یک گنجشکِ مادر و جوجه‌اش به نام جیکو در فضای بارانی پاییز است، در سال ۱۳۹۵ در هجدهمین فهرست بهترین کتاب‌های کودکان و نوجوانان لاک‌پشت پرنده جای گرفت. «به‌به لیمو و کاکلی» نیز روایت آهنگینی است که درباره‌ی آلودگی محیط‌زیست و پیامد آن یعنی نابودی ساکنان زمین هشدار می‌دهد.
در موزه کودکی ایرانک، که موزه‌ای ویژه‌ی تاریخ و فرهنگ کودکی است، نیز یک جعبه‌ی کامی‌شی‌بای زیبا قرار دارد. موزه کودکی ایرانک، تنها موزه‌ی اشیاء و اسناد نیست، بلکه موزه‌ی روایت‌ها و نمایش‌ها هم هست. از این رو اجرای کامی‌شی‌بای نیز بخشی از فعالیت‌های موزه است که کودکان و بزرگسالان را به دنیای تصویرها و داستان‌ها می‌برد و در عین حال آنان را با یکی از فرمت‌های قصه‌گویی و کتابخوانی آشنا می‌کند.
درباره کامی‌شی‌بای بیش‌تر بدانیم
کامی‌شی‌بای حدود سال ۱۹۳۰ در ژاپن متولد شد. این کارت‌های تصویری در یک جعبه یا صحنه کوچک چوبی قرار داده می‌شدند و قصه‌گو کارت‌های تصویری را که شمار آن‌ها بین ١٢ تا ٢٠ بود، یک‌به‌یک از جلوی سطح باز جعبه برمی‌داشت و در پشت آخرین کارت قرار می‌داد و همزمان قصه را روایت می‌کرد. قصه‌گو این جعبه را روی دوچرخه جای می‌داد و از این محل به آن محل و از این روستا به آن روستا می‌رفت تا برای کودکان قصه بگوید. در آن زمان نوشته‌ای بر پشت این کارت‌های تصویری قرار نداشت.
امروزه شماری از ناشران در ژاپن و یا برخی کشورهای اروپایی داستان‌های تصویری خود را به شیوه کامی‌شی‌بای منتشر می‌کنند. با این تفاوت که متن داستان در پشت کارت‌ها قرار دارد و قصه‌گو می‌تواند در حالی که کودکان به تصویرها چشم دوخته‌اند، پشت کارت‌ها را بخواند. کارت‌های جلویی یک‌به‌یک در پشت آخرین کارت قرار می‌گیرند، اما نوشته‌ها به ترتیبی در پشت کارت‌ها چاپ شده‌اند که قصه‌گو همواره می‌تواند متنِ تصویری را که در برابر کودک است، در برابر دیدگان خود داشته باشد.
تصویر در کامی‌شی‌بای‌های امروزی نیز به شیوه‌ی گذشته بزرگ و بدون جزییات است تا آخرین ردیف کودکان که در برابر کارت‌ها ایستاده یا نشسته‌اند، بتوانند تصویر را به خوبی ببینند.
تصویرگر از همه‌ی صفحه برای نشان دادن تصویرهای خود استفاده می‌کند. در بیش‌تر موارد بخشی از تصاویر در لبه‌ی کارت قطع شده‌اند تا کودک در ذهن و تخیل خود آن را کامل کند. برای مثال سر گربه و بخشی از تنه‌ی او نمایان می‌شود و بقیه‌ی آن گویی در کارتی دیگر ادامه یافته است. این شیوه سبب می‌شود که تصویر بزرگ‌تر و ساده‌تر به چشم بیاید. تصویرها مکمل قصه نیستند، بخش لازم و اصلی این نمایش به شمار می‌آیند و قصه‌گو تعیین می‌کند که چه زمان توجه تماشاگران روی تصویر باشد و چه زمان به چهره‌ی او.
کارت‌های تصویری قصه‌گویی با کتاب‌های تصویری متفاوت هستند. در این نوع کارت‌ها تنها شخصیت‌ها و عناصر کلیدی روایت به تصویر درمی‌آیند. قصه‌گویی با کارت‌های تصویری نیاز به مشارکت کودکان دارد. این کارت‌ها همچون صفحه‌ی تلویزیون نیستند که کودکان را ساکت در برابر خود بنشانند. یک قصه‌گوی خوب پیوسته واکنش کودکان را برمی‌انگیزد و از آن‌ها می‌خواهد که در قصه مشارکت کنند.
