نمایشگاه عروسک های خیمه شب بازی دوران قاجار در تهران

نمایشگاه عروسک های خیمه شب بازی دوران قاجار در تهران

"نمایشگاه عروسک های خیمه شب بازی اصفهان و نایین دوره قاجار" از ۱۱تیر تا۲۰ مرداد در موزه مردم شناسی کاخ گلستان برپا است.

این نمایشگاه به مناسبت چهاردهمین نمایشگاه بین المللی نمایش عروسکی تهران برگزار شده است. مجموعه به نمایش درآمده، شامل بیش از ۶۰  عروسک دستکشی و نخی از مجموعه شخصی امیر سهرابی پژوهشگر و گردآورنده عروسک های نمایشی است. برخی از عروسک ها عمری حدود ۸۰ تا ۹۰ سال دارند.
بخشی ازاین مجموعه، عروسک های نخی نمایش "شاه سلیم" استاد محمد بنادکی از اردکان و نایین و احتمالا متعلق به پیش از دوره مظفرالدین شاه قاجار است.  این عروسک ها پیش از این نیز در پانزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی در تالار وحدت به نمایش گذاشته شده بودند. مجموعه جدیدی هم از عروسک های دستکشی (عروسک پشت پرده) نمایش "پهلوان کچل عراقی" و عروسک های نخی (خیمه شب بازی) نمایش "شاه سلیم" و "حاج مبارک" اصفهان از حسن لوئیان  در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده است.

 

 مسئولان نمایشگاه روز چهارشنبه ۱۴ تیر نشستی را با حضور امیر سهرابی و حسن لوئیان و علاقه مندان به این موضوع برگزار کردند. در این نشست نخست لیلا کفاش زاده از کارشناسان مجموعه فرهنگی کاخ گلستان سخن گفت. سپس معاون این مجموعه جبار آوج و پس از آن احمد محیط طباطبایی رئیس ایکوم (شورای بین المللی موزه ها) سخن گفتند. آن ها به نقش و جایگاه کاخ- موزه گلستان به عنوان یکی از مراکز مهم سیاسی - فرهنگی دوره قاجار و ضرورت  برپایی نمایشگاه های موضوعی مربوط به این دوره تاریخی در این مجموعه اشاره کردند.

 

 سپس امیر سهرابی سخنی کوتاه درباره جایگاه عروسک های نمایشی و عروسک گردان ها و لوطی ها در ایران گفت و به سفرهای خود به شهرها و روستاها برای شناسایی و گردآوری عروسک های نمایشی اشاره کرد و سپس به ویژگی های عروسک های به نمایش درآمده و عروسک گردان آن ها پرداخت.
در ادامه امیر سهرابی از حسن لوئیان دعوت کرد پاسخگوی پرسشهای شرکت کنندگان در نشست باشد. حسن لوئیان (ملقب به حسن حقه باز) متولد ۱۳۰۴ است که در کودکی شاگرد قهوه خانه بوده و از هفت سالگی پای شعبده بازی "سید حبیب حقه باز" می نشسته است. او به درخواست سید شاگردش می شود و با راهنمایی او وارد پرده می شود و با رموز این حرفه آشنا می شود. او بعدها به الکتریکی روی می آورد و در کنار آن به اجرای نمایش و چراغانی مجالس جشن عروسی و شادی در اصفهان می پردازد.

 

حسن لوئیان که به علت کهولت سن و بیماری نمی تواند تمامی زندگی حرفه ای خود را به یاد آورد به کمک امیر سهرابی، که بارها با او در این زمینه به گفت وگو نشسته و دخترش که در جلسه حضور داشت، بخش هایی از فعالیت ها و خاطرات خود را بازگو کرد. قدیمی ترین عروسک های مجموعه او از نوع پاپیه ماشه ی لایه ای است که معمولا با آن ها نمایش "حاج مبارک" را اجرامی کرد. این نمایش را او به ابتکار خود و بر اساس تاثیرپذیری از سنت سیاه بازی یا "حاج آقا سورمه ای"  ترتیب داده بود.

این عروسک ها احتمالا متعلق به "ابوالقاسم حقه باز" استاد حسن لوئیان بوده است. اما عروسک هایی که توسط خود حسن حقه باز ساخته شده اند از این جهت شناخته می شوند که او در ساخت صورت آن ها از کاغذ و چسب برق – با توجه به این که برقکار بوده – استفاده کرده است. او می گوید شعبده ها و نمایش هایش را معمولا برای بزرگسالان اجرا می کرده، اما کودکان و نوجوانان همیشه در ردیف جلوی حلقه تماشاچیان حضور داشته اند.
 از آن جا که لوئیان شاگرد و دست پرورده ای نداشته و فرزندان او نیز به این حرفه بی توجه بوده اند، از محتوای نمایش های او تنها بخشی هایی به جا مانده که او توانسته است به یاد بیاورد.

 

در پایان نشست کتاب "عروسک پشت پرده" از امیر سهرابی که درباره خیمه شب بازی در اصفهان و نایین است رونمایی شد.

راهنما

کانال تلگرام موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان