تصویرگری کتاب های کودکان: تاریخ، تعریف ها و گونه ها. نوشته زهره قایینی. تهران: موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، ۱۳۹۰، ۵۲۰ صفحه.
تصویر در کتاب ها و نشریه های کودکان همواره از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. امروزه به ویژه موضوع تصویرگری کتاب های کودکان به یکی از رشته های مورد علاقه دانشجویان رشته هنر بدل شده است. در سنجش با گذشته شمار دانش جویانی که به رشته تصویرگری به ویژه تصویرگری کتاب های کودکان جلب می شوند، بسیار بالاست. اما متاسفانه منابع مطالعاتی به زبان فارسی از شمار چند مقاله کوتاه فراتر نمی رود. این اثر نخستین کتاب تئوریک و نظری درباره تصویرگری کتاب های کودکان است. اثری جامع که به تاریخ تصویرگری در جهان و ایران، تعریف ها، گونه ها، تجزیه و تحلیل عناصر دیداری و مخاطب شناسی می پردازد.
توضیح درباره رویکرد این پژوهش:
"نقد و بررسی تصویرگری کتاب های کودکان در سطح جهان به طور کلی با دو رویکرد انجام می شود. شماری از منتقدان به ویژه کارشناسان هنری تصویرهای کتاب های کودکان را تنها از جنبه هنری مورد بررسی قرار می دهند و به پیوند تصویر ها با متن که در کنار هم اثری ادبی می آفرینند، بی توجه اند. اما شماری دیگر که بیشتر از میان کارشناسان ادبیات کودکان هستند، همواره تصویر را در پیوند با متن بررسی می کنند و کتاب های تصویری را گونه ای از ادبیات کودکان می دانند. این اثر با رویکرد به ادبیات کودکان، موضوع تصویرگری کتاب های کودکان را بررسی کرده است."
این کتاب دارای چهار بخش و سیزده فصل است. بخش نخست آن به تاریخ تصویرگری کتاب کودک در جهان و ایران اختصاص یافته است. فصل نخست به تاریخ تصویرگری در دوران کهن و فصل دو به جایگاه تصویر در نخستین کتاب های مصور چاپی کودکان در اروپا پس از اختراع دستگاه چاپ تا دوران شکوفایی کتاب های تصویری در سال های پایانی سده نوزدهم در کشورهای اروپایی به ویژه انگلستان می پردازد. فصل سه به جایگاه تصویر در نخستین کتاب های مصور کودکان پس از ورود دستگاه چاپ به ایران و رایج شدن کتاب های های چاپ سنگی کودکان با یک فاصله بیش از دویست ساله با اروپا می پردازد. در فصل چهار و پنج تصویرگری در ایران از ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۷ بحث می شود.
بخش دوم کتاب چهار فصل دارد در فصل شش تصویرگری در سده بیستم بررسی می شود و در فصل هفت تصویرگری ایران از ۱۳۵۷ تا به امروز بحث می شود. فصل هشتم به تاریخ تصویرهای نو بر افسانه های کهن اختصاص دارد. تصویرگری این گونه ادبی در طول تاریخ، در جهان و ایران، نیاز به بررسی جداگانه ای دارد که در این فصل به شکل جداگانه ای مطالعه و تحلیل شده است. فصل نه، آخرین فصل از بخش دوم درباره جایزه های جهانی تصویرگری و شناساندن برندگان دو جایزه بین المللی ادبیات کودکان، جایزه هانس کریستین اندرسن و جایزه یادبود آسترید لیندگران از سال ٢٠٠٠ تا ٢٠١٠ است.
بخش سوم کتاب شامل سه فصل به دیدگاه های نظری شامل تعریف ها، گونه ها و عناصر دیداری در کتاب های مصور و تصویری می پردازد. در هر فصل تلاش شده است از بهترین کتاب های تصویری و مصور از تصویرگران بزرگ جهان و ایران نمونه آورده شود.
بخش چهارم و فصل سیزدهم این کتاب به موضوع مخاطب شناسی می پردازد. کارشناسان و پژوهشگران گستره تصویرگری کتاب های کودکان و همچنین هنرمندان تصویرگر افزون بر آگاهی از تاریخ و دیدگاه های نظری نیاز دارند مخاطب آثاری که درباره آن ها گفت و گو می شود یا برای آن ها اثری را می آفرینند، به خوبی بشناساند و از واکنش های آن ها به تصویر و تاثیری که این آثار بر زندگی آن ها می گذارد آگاه شوند.
فهرست
- بخش نخست: تاریخ تصویرگری کتاب کودک در جهان و ایران
- فصل اول: تاریخ کهن تصویرگری کتاب
- فصل دوم: اختراع دستگاه چاپ و انتشار کتاب‌های کودکان
- فصل سوم: تصویر در نخستین کتاب‌های چاپی کودکان در ایران
- فصل چهارم: تصویرگری کتاب کودک در ایران (۱۳۰۰-۱۳۴۰)
- فصل پنجم: دورانی نو در تصويرگری كتاب‌های كودكان ایران (۱۳۴۰-۱۳۵۷)
- بخش دوم: تصویرگری کتاب‌های کودکان در دنیای امروز
- فصل ششم: کتاب‌های تصویری، پدیده سده بیستم
- فصل هفتم: تصویرگری کتاب کودک در ایران (۱۳۵۷ تا به امروز)
- فصل هشتم: تصویرهای جدید بر افسانه‌های کهن
- فصل نهم: جایزه‌های جهانی تصویرگری
- بخش سوم: دیدگاه‌های نظری: تعریف‌ها، گونه‌ها و عناصر دیداری
- فصل دهم: تصویر در کتاب‌های کودکان: تعریف‌ها
- فصل یازدهم: کتاب‌های تصویری: گونه‌ها
- فصل دوازدهم: عناصر دیداری در کتاب‌های مصور و تصویری
- بخش چهارم: کودکان و کتاب‌های تصویری
- فصل سیزدهم: دریافت و واکنش کودکان به کتاب‌های تصویری
