تاریخ ادبیات کودکان ایران

تاريخ ادبيات کودکان ايران، طرحی پژوهشی در شناخت سير تاريخی ادبيات کودکان در ايران و عناصر و گونه‌های سازنده آن است. گروه پژوهشگران تاريخ ادبيات کودکان ايران، پيش طرح آن را در سال ۱۳۷۵ به تصويب رساندند و از سال ۱۳۷۶ کار نگارش مجموعه کتاب‌های مرجع را به همين نام آغاز کردند.

خرید مجموعه کتاب‌های تاریخ ادبیات کودکان ایران

سرآغاز اين طرح پژوهشی‌، ابتدای پيدايش مفهوم فرهنگ و ادب در ايران زمين، مقوله ادبيات شفاهی يا فرهنگ عامه و در بر گيرنده افسانه‌ها، لالايی‌ها و ترانه‌هاست. در گستره فصل‌های تاريخ ادبيات کودکان در دوران باستان، تاريخ ادبيات کودکان پس از اسلام، تاريخ ادبيات کودکان در دوران مشروطه، تاريخ ادبيات نو کودکان، وضعيت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ايران بررسی می‌شود تا در بستر شرايط تاريخی جايگاه کودکان، ديدگاه جامعه و به ويژه‌ نگاه هر دوران به کودک، آموزش و پرورش نو و ادبياتی که در اختيار قرار می‌گرفت، بررسی و تحليل شود. توجه به کودک به عنوان موجودی متفاوت با بزرگسال، با خواست‌ها و نيازهای ويژه خود از چه زمان آغاز شد؟ دانشمندان و صاحبنظران، کودک و نيازهای او را چگونه تعريف می‌کردند؟ به راستی مبدا تاريخ ادبيات کودکان ايران از چه زمانی است؟ نخستين کتاب‌هايی که برای کودکان نوشته شده‌اند، مربوط به چه دوران‌هايی هستند؟ تاريخ ادبيات کودکان ايران تلاش کرده است با ياری گرفتن از اسناد معتبر تاريخی و دلايل علمی، به يک يک اين پرسش‌ها پاسخ دهد.

بی‌گمان نخستين کتاب‌های کودکان ناگهان پديد نيامده‌اند و در درازای تاريخ عواملی چون دگرگونی نگرش‌های تربيتی و آموزشی، تداوم گرايش به افسانه‌ها و قصه‌های عاميانه در ميان کودکان و نوجوانان، ساده شدن نثر فارسی، نفوذ ادبيات امروزی ايران، ورود دستگاه چاپ به ايران و توليد کتاب در گستره‌ای بزرگتر، بنيادگذاری مدرسه‌های جديد در ايران، رشد روان‌شناسی کودک و توجه به نيازهای او از جمله عواملی هستند که به پديد آمدن مقوله «ادبيات اطفال» و انتشار اولين کتاب‌های کودکان کمک کرده‌اند. تاريخ ادبيات کودکان ايران، پژوهشی فراگير است، زيرا نه تنها از آغاز تاريخ شفاهی و باستان، مسير شکل‌گيری ادبيات کودکان را پی‌گرفته است، بلکه ادبيات کودکان قوم‌ها و دين‌های گوناگون ايران را از ادبيات آذری، کردی و... تا ادبيات آسوری، ارمنی، کليمی و... مورد بررسی و ارزيابی قرار داده است.

تاريخ ادبيات کودکان ايران از آغاز تا سال ۱۳۵۷، چندين جلد را در بر می‌گيرد

  • جلد نخست از روايت کودکی سرزمين ايران آغاز می‌شود، به ادبيات شفاهی کودکان و ادبيات کودکان در دوران باستان می‌پردازد.
  • جلد دوم بيش از هزار سال ادبيات کودکان را از ورود اسلام به ايران تا سرآغاز دوران مشروطيت در بر می‌گيرد.
  • جلد سوم و چهارم به شکل‌گيری ديدگاه‌های نو پرورشی در دوران انقلاب مشروطيت، نقد ادبيات مکتب‌خانه‌ای، بررسی نخستين کتاب‌های کودکان با درونمايه‌های آموزشی و اندرزی پرداخته است.
  • جلد پنجم، ششم و هفتم  درباره شکل‌گيری ادبيات نوين کودکان در ايران، در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰، از سوی پيشگامانی همچون جبار باغچه‌بان، عباس يمينی شريف و توران ميرهادی است.
  • جلد هشتم، نهم و دهم پا گرفتن نخستین نهادهای ادبيات کودکان و گسترش کمی و کيفی کتاب‌های کودکان را در سال های ۱۳۴۰ تا آستانه انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهد.

فهرست مطالب

نوبت چاپ
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۱ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۱

بخش يک : ادبيات شفاهی کودکان

  • فصل يک - روايت کودکی يک سرزمين
  • فصل دو - فرهنگ مردم و ادبيات کودکان
  • فصل سه - روايتگران در گستره فرهنگ شفاهی
  • فصل چهار - نخستين گونه‌های ادبيات کودکان در فرهنگ مردم
  • فصل پنج - لالايی
  • فصل شش - ترانه
  • فصل هفت - متل و ترانه - متل
  • فصل هشت - چيستان و لطيفه
  • فصل نه - افسانه‌ها و روايت‌های عاميانه

بخش دو : ادبيات کودکان در دوران باستان

محمدهادی محمدی، زهره قایینی
هفتم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۲ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۲

بخش يک : ادبيات كودكان از سده اول تا پنجم هجری

  • فصل يک - تاريخ ايران پس از اسلام
  • فصل دو - فرهنگ در ايران
  • فصل سه - چگونگی زندگی کودکان
  • فصل چهار - شکل گيری آموزش و پرورش اسلامی
  • فصل پنج - ديدگاه‌های پرورشی و روش‌های آموزش و پرورش
  • فصل شش - نشانه‌های بهره‌مندی کودکان از ادبيات بزرگسالان
  • فصل هفت - اندرزنامه‌ها
  • فصل هشت - ادبيات اندرزی پراکنده
  • فصل نه - داستان‌های دينی در ايران پس از اسلام
  • فصل ده - کودک و حماسه
  • فصل يازده - کودک و رستم پهلوان
محمدهادی محمدی، زهره قایینی
ششم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۳ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۳

بخش يک : ادبيات سنتی كودكان

  • فصل يک - ايران در روزگار مشروطيت
  • فصل دو - فرهنگ در ايران
  • فصل سه - جايگاه کودک
  • فصل چهار - آموزش و پرورش مکتب‌خانه‌ای
  • فصل پنج - ادبيات مکتب‌خانه‌ای
  • فصل شش - قصه‌های بلند عاميانه

بخش دو: پيدايش ادبيات نوين كودكان

محمدهادی محمدی، زهره قایینی
ششم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۴ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۴

بخش سه : شكل گيری ادبيات داستانی كودكان

  • فصل هژده - ترجمه در ادبيات كودكان ايران
  • فصل نوزده - پيدايش رمان نوجوانان
  • فصل بيست - شكل گيری نقد ادبيات كودكان

بخش چهار : ريشه‌های شعر كودك

  • فصل بيست و يك - شعر كودك

بخش پنج : ادبيات نمايشی كودكان

  • فصل بيست و دو - ادبيات نمايشی كودكان

بخش شش : ادبيات كودكان قوم‌های ايرانی

محمدهادی محمدی، زهره قایینی
ششم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۵ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۵

بخش یک: ايران در روزگار نو

  • فصل يک - ايران در روزگار نو
  • فصل دو - فرهنگ در ايران
  • فصل سه - جايگاه کودک و دگرگونی در مفهوم کودکی
  • فصل چهار - سامانه آموزش و پرورش
  • فصل پنج - شكل‌گيری بنيان‌های نظری آموزش و پرورش

بخش دو: عوامل سازنده ادبيات نو كودكان

  • فصل شش - گسترش فرهنگ غرب و زايش ادبيات نو كودكان
  • فصل هفت - سنجش تاريخی ادبيات كودكان ايران با ادبيات كودكان غرب
  • فصل هشت - كتابخانه‌ها و كتابخوانی

بخش سه: زايش ادبيات داستانی كودكان

محمدهادی محمدی، زهره قایینی
پنجم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۶ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۶
  • فصل دوازده: گردآوری و بازنويسی در ادبيات کودکان
  • فصل سيزده: داستان کوتاه و رمان نوجوانان
  • فصل چهارده: ترجمه در ادبيات کودکان

بخش چهار: نشريه‌های کودک و نوجوا

  • فصل پانزده: جايگاه ادبيات کودکان در نشريه‌ها

بخش پنج: شعر کودک

  • فصل شانزده: شعر کودک

بخش شش: ادبيات غيرداستانی کودکان و نوجوانان

  • فصل هفده: ادبيات غيرداستانی
محمدهادی محمدی، زهره قایینی
سوم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۷ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۷

بخش هفت : نقد در ادبیات كودكان

  • فصل هژده:نقد در ادبیات كودكان

بخش هشت: ادبیات نمایشی كودكان

  • فصل نوزده:ادبیات نمایشی كودكان

بخش نه: ادبیات كودكان در رسانه های نو

  • فصل بیست:ادبیات كودكان در رادیو

بخش ده: ادبیات كودكان قوم های ایراتی

محمدهادی محمدی، زهره قایینی
سوم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۸ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۸

بخش یک

  • فصل یک: وضعیت عمومی
  • فصل دو: فرهنگ
  • فصل سه: زندگی وجایگاه کودک
  • فصل چهار: آموزش وپرورش

بخش دو

  • فصل پنج: فلسفه ادبیات کودکان
  • فصل شش: نهادها کانون/شورا
  • فصل هفت: کتابخانه‌ها و کتابداری

بخش سه

محمدهادی محمدی، زهره قایینی
دوم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۹ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۹

بخش چهار

  • فصل یازده: تالیف
  • فصل دوازده: استان های واقعگرا
  • فصل سیزده: داستان های استعاری
  • فصل چهارده: داستان های دینی
  • فصل پانزده: داستان های فانتزی
  • فصل شانزده: داستان های پهلوانی

بخش پنج

محمدهادی محمدی، زهره قایینی
دوم
تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۱۰ تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ۱۰

بخش شش

  •  فصل بیست‌‌وچهار: نقد

بخش هفت

  •  فصل بیست‌‌وپنج: نشریات
  •  فصل بیست‌‌وشش: رسانه های دیداری-شنیداری و ادبیات کودکان

بخش هشت

محمدهادی محمدی، زهره قایینی
دوم
دستنامه گام به گام با تاریخ دستنامه گام به گام با تاریخ

دستنامه فعالیت‌های آموزش مشارکتی تاریخ و ادبیات کودکان و نوجوانان. تهیه و تدوین زهره قایینی.

زهره قایینی
اول

کانال تلگرام موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان